شاید شما هم تجربه هم کلام شدن با مادرانی را دارید که مدام در مورد روش های فرزندپروری، نبوغ کودکانشان و امکاناتی که برای فرزندشان فراهم می کنند، صحبت می کنند. این مادران مرتب در هر گفتگوی دو یا چند نفره، به تعریف از فرزندشان می پردازند و او را اسوه هوش و ذکاوت معرفی می کنند. مدام در مورد اینکه فرزندشان را در چند کلاس ثبت نام کرده اند، چند کتاب برایش خریده اند، در خانه به چند زبان خارجی با او صحبت می کنند و خلاصه اینکه تا چد حد مادر خوبی هستند صحبت می کنند.
باید بگوییم که این تجربه تنها مختص شما نیست در اطراف ما هزاران نفر از این مادران وجود دارند که به طور خودآگاه یا ناخودآگاه در رقابتی نامرئی با خود و اطرافیانشان هستند. این افراد سعی می کنند با بیان تجارب زندگیشان و گاه حتی با بزرگنمایی و خیال پردازی، نیاز درونی خود به تحسین شدن، مورد توجه قرار گرفتن و برتری جویی نسبت به دیگران را ارضاء کنند. این مادران از صحبت در مورد خود و خانواده شان و القای حس ناامنی، درماندگی و شرمندگی در دیگران احساس لذت می کنند. بیشتر این مادران، افرادی هستند که به دلیل مشغله خانوادگی شغل یا موقعیت تحصیلی خود را از دست داده اند و امکان ابراز وجود در سایر زمینه های اجتماعی را ندارند و نیازهای خویش را از طریق تعریف از خود برطرف می کنند.
حرف زدن بیش از اندازه از خود تنها به ابراز وجود و ارضای نیاز به جلب توجه ختم نمی شود و تبعات دیگری نیز دارد. از جمله اینکه وقتی در یک جمع مادری شروع به تعریف از خود و فرزندش می کند، در دیگر والدین احساس سرخوردگی، شرمندگی و حسادت ایجاد می کند. دیگر والدین از اینکه می شنوند یک کودک دارای نبوغ یا موقعیت تحصیلی عالی است، نسبت به روش تربیتی خود احساس تردید و نگرانی می کنند، از اینکه فرزند آنها نتوانسته مانند دیگری نمره عالی بیاورد یا چند زبان خارجی را در شش سالگی بیاموزد، احساس سرخوردگی و شرمندگی می کنند و این احساس ناامنی را به شکل های مختلف بروز می دهند.
اغلب والدینی که با این افراد رو به رو می شوند به طور ناخودآگاه مکانیسم های دفاعی را در پیش می گیرند. برخی از آنها با مقابله به مثل، سعی در کمرنگ کردن جایگاه طرف مقابل می کنند. حتما دیده اید که دو نفر در گفتگو مرتب داشته های خود را به رخ یکدیگر می کشند وقتی یکی از استعداد موسیقی فرزندش داد سخن می دهد دیگری از نبوغ کودکش در نقاشی می گوید. وقتی یک مادر از نمره عالی کودکش در ریاضی می گوید، دیگری اعلام می کند که فرزندش علاوه بر ریاضی در فیزیک هم نمره عالی گرفته است و این بازی بی سرانجام و دور باطل چشم و هم چشمی تا ابد ادامه می یابد و هر چه بیشتر طول می کشد، در طرفین احساس ناامنی و آزردگی را بیش از پیش تشدید می کند.
مکانیسم دفاعی دیگر برخی والدین، انکار است. این افراد به انکار موفقیت های دیگران می پردازند تا خود را از احساس بدی که گریبانگیرشان شده برهانند. برای مثال موفقیت کودکان دیگر را به سخره می گیرند یا ناچیز می شمارند. یا اصلا منکر اهمیت تلاش و کوشش در جهت به دست آوردن نتیجه مطلوب می شوند و تلاش را از اساس بی ارزش می دانند.
در اقدام دیگری، والدین برای جبران حس سرخوردگی خود، به فرزندشان فشار می آورند که خود را به سطح فرزند طرف مورد نظر برسانند. برای مثال اگر مادری گفت که فرزندش ترم هشت زبان است، مادر دوم، فرزندش را بدون توجه به علاقه و استعدادش به زور وادار به تلاش مضاعف و خواندن ترم های جهشی می کنند تا فرزندشان از فلانی عقب نماند. این والدین، در واقع فرزندشان را به ابزاری در جهت ارضای میل درونیشان به رقابت با والدین دیگر تبدیل می کنند و با فشار آوردن بر فرزندانشان آنها را وادار به جبران احساس حقارت خود می کنند. در این میان معمولا هوش، استعداد و علاقه فرزندان مورد بی توجهی قرار می گیرد و آنها مجبور به گام نهادن در مسیری می شوند که والدینشان در جهت رقابت با دیگران تعریف کرده اند.
واکنش دیگر والدین در مقابل والدینی که به خودنمایی می پردازند، مقایسه و تحقیر فرزندان است. این والدین به کودکشان تشر می زنند و او را در مقایسه با دیگران قرار می دهند و بدون توجه به زمینه علاقه و استعاد فرزندشان، عدم موفقیت او را در سایر زمینه ها برجسته کرده و اسباب آزار و سرزنش او قرار می دهند برای مثال اگر کودکی در یادگیری موسیقی عملکرد ضعیفی دارد، والدینش به تحقیر و سرزنش او می پردازند و کاملا نسبت به این موضوع بی توجهند که فرزند خودشان گرچه در موسیقی موفق نیست اما، انشاهای زیبایی می نویسد و نمرات ریاضی عالی می گیرد.
چند راهکار برای در امان ماندن از دام رقابت با دیگر والدین
- در دام شبکه ها اجتماعی نیفتید: معمولا شبکه اجتماعی مثل فیس بوک که مردم عادت دارند، بهترین جلوه از خود را به نمایش بگذارند جای خوبی برای مطرح کردن موفقیت ها و خودنمایی است. بنابراین اگر یکی از دوستانتان، مرتب نمرات فرزندش را در فیس بوک منتشر می کند قربان و صدقه فرزندش می رود، مراقب باشید که اگر نمی توانید بر خود مسلط شوید و احساس بدی نسبت به خود و فرزندتان پیدا نکنید، پست های او را دنبال نکنید یا افراد خودنما را از لیست دوستان خود حذف کنید.
- نقاط قوت و ضعف فرزندتان را بشناسید. با اینکه ضعف ها و کمبودهای او را درک می کنید و به انکار واقعیت نمی پردازید اما همیشه ناظر بر نقاط قوت و استعدادهای منحصر به فرد او باشید. بر جوانب مثبت او تکیه کنید و آنها را تقویت نمائید.
- به دیگران بی توجه باشید. وقتی کسی به خودنمایی می پردازد نسبت به او بی توجه باشید یا اینکه محل را با یک عذرخواهی ساده، ترک کنید. لازم نیست به همه حرفهای او گوش دهید.
- خودتان را باور کنید. مطمئن باشید که همه والدین دانا و مهربان، تمام تلاش خود را در جهت تربیت صحیح فرزندشان و در اختیار قرار دادن امکانات رشد و شکوفایی کودکان انجام می دهند بنابراین باور داشته باشید که شما هم به اندازه دیگران برای اینکه پدر یا مادر خوبی باشید تلاش می کنید.
- هیچ کس کامل نیست. نه شما بی عیب و نقص هستید و نه دیگران. هیچ والدینی نیست که اشتباهی نداشته باشد و هیچ کودکی نیست که به حد کمال در همه چیز بهترین باشد. همه ما همزمان پر از ضعف و توانایی هستیم با این حال معمولا انسان ها دوست دارند جوانب مثبت خود را برجسسته و نقاط ضعفشان را پنهان کنند. پس نگران نباشید دیگران هم درست مانند شما، همزمان، هم موفق و هم ناموفق هستند.
