یکی از متون مرجع در زمینه معرفی فاکتورهایی که انگیزه تحصیل دانشجویان را افزایش می دهد، آثار پال پینتریچ است که دیدگاه های خود را بر اساس آخرین تحقیقات و نظریات در حوزه آموزش مبتنی ساخته است. 5 عاملی که برای افزایش انگیزه دانشجویان در ذیل مطرح شده اند می تواند چکیده ای کوتاه بر متون تخصصی و مفصل پینتریچ باشد:
باور به توانایی و شایستگی: دانشجویانی که به قابلیت های خود باور دارند بسیار بیشتر از دانشجویانی که توانایی های خود را باور ندارند، موفقیت تحصیلی به دست می آورند. این دانشجویان به اتکای ایمان، اعتماد به نفس، انضباط شخصی و پرورش عادات صحیح مطالعه و یادگیری، در عمل موفق تر از سایر دانشجویان هستند. به عبارت دیگر وقتی دانشجویان باور دارند که می توانند، انگیزه آنها برای تلاش و موفقیت بیشتر می شود.
توصیه به استادان:
- ارائه بازخورد صریح و صحیح: دانشجویان نیاز دارند پیشرفتشان در درس ها مورد توجه استاد قرار گیرد. بسیار بعید است که یک فعالیت یا تکلیف درسی، هیچ نکته مثبت و هیچ نشانه ای از پیشرفت در خود نداشته باشد، توجه به نقاط قوت کار دانشجو و نیز ارائه صریح بازخورد برای کمک به بهبود عملکرد آنها می تواند انگیزه دانشجویان برای تلاش را بالا ببرد.
- تکالیف باید چالش انگیز اما قابل انجام باشد. تکالیف خیلی آسان، انگیزه تلاش را از بین می برد و در عوض تکالیف خیلی سخت و پیچیده و نامنطبق با توانایی دانشجو، سبب ناامیدی او دست کشیدن از تلاش می شود. بنابراین بسیار اهمیت دارد که فعالیت های درسی منطبق با توانایی های دانشجویان باشد و در عین حال آنها را به چالش بکشد و برای موفقیت، به تلاش وادار کند اما تلاشی که در نهایت نتیجه بدهد و طعم خوش پیروزی را به آنها بچشاند.
انتظارات روشن و کنترل عوامل موفقیت: یکی از مهم ترین نکتاتی که در افزایش یا کاهش انگیزه دانشجویان نقش ایفا می کند کسب اطمینان از فاکتورهای موفقیت در درس است. درسی که سیستم نمره دهی مشخص و واضحی دارد، فعالیت های درسی و انتظارات استاد در آن به خوبی روشن شده است، دانشجویان را مطمئن می سازد که به خوبی می دانند کنترل چه عواملی می تواند منجر به موفقیت آنها شود. آیا شرکت در کلاس، مطالعه منابع درسی، انجام تکالیف و شرکت در جلسه امتحان باعث موفقیت در درس می شود؟ اگر دانشجویان به این باور برسند که انجام این کارها تاثیری در نمرات پایانی آنها نخواهد داشت، هیچ کدام را انجام نخواهند داد.
توصیه به استادان:
- قواعد کلاس درس و انتظارات خود را به طور واضح و مشخصی در آغاز هر ترم بیان نمایید و اجازه دهید دانشجویان به خوبی درک کنند که انجام چه کارهایی می تواند موفقیت آنها را در این درس به همراه آورد. اگر نهایتا دقیق خوانی منبع مطالعاتی وشرکت در امتحان نمره نهایی دانشجویان را تعیین می کند، انتظار شما از آنان برای شرکت منظم در کلاسهای درس و انجام کارهای گروهی چندان منطقی نخواهد بود.
- حدی اگر کنترل و حق انتخاب را برای دانشجویان فراهم کنید به آنها فرصت دهید از بین گزینه های مختلف انتخاب کنند و نوع فعالیت یا حجم مطالعاتی یا انجام تکالیف به صورت فردی یا گروهی را انتخاب کنند. دانشجویانی که تا حدودی امکان کنترل عوامل مختلف در یک درس را داشته باشند با انگیزه بیشتری همراهی خواهند کرد.
علاقه و انگیزه درونی: پژوهش ها در حوزه روان شناسی یادگیری نشان می دهد که می بایست بین علاقه شخصی و علاقه محیطی تمایزی قائل شد. علاقه شخصی به یک موضوع بیشتر به تمایل فرد به یادگیری عمیق در یک حوزه یا زمینه تخصصی بر میگردد مثلا علاقه به تحصیل در رشته فلسفه یا هنر. معمولا داشتن علاقه به یک موضوع یا زمینه باعث افزایش انگیزه تلاش دانشجو می شود. اما نکته ای که می تواند حتی دانشجویان غیر علاقمند به یک موضوع را هم به تلاش کردن مجاب کند، توجه به علاقه محیطی است. علاقه محیطی به میزان خلاقیت و درگیرکننده بودن تکالیف و فعالیت های آموزشی برمی گردد یعنی ممکن است حتی یک موضوع درسی مورد علاقه شخصی دانشجویان نباشد اما نحوه ارائه آن، تکالیف و فعالیت های آموزشی آن به گونه ای جذاب طراحی شده باشد، که حتی دانشجویان غیر علاقمند را نیز به وجد آورد و برای انجام فعالیت ها، انگیزه ببخشد.
توصیه به استادان:
- فعالیت های جالب، خلاق و مهیجی را طراحی کنید به طوری که شرکت در آن فعالیت درسی به خودی خود جالب توجه و مورد علاقه دانشجویان باشد. ایجاد تنوع در تکالیف و منابع درسی نیز می تواند انگیزه دانشجویان را به مطالعه و یادگیری افزایش دهد.
- فراموش نکنید که رویکرد شخصی استاد و میزان علاقمندی شخص او به مباحث و موضوعات درسی نیز خود می تواند عاملی برای ایجاد انگیزه در دانشجویان باشد. وقتی استادی با نهایت علاقه و پشتکار، مباحث درسی را ارائه می کند، حتی می تواند بی علاقه ترین دانشجویان را نیز درگیر کند و به آنها انگیزه تحصیل بدهد.
اعتبار و ارزش درس: تحقیقات نشان می دهد زمانی که ارزش، اعتبار و کاربرد درس برای دانشجویان روشن باشد، با میل و انگیزه بیشتری به مطالعه ویادگیری رغبت نشان می دهند. اما حقیقت این است که در بسیاری از دروس، این اهمیت و ارتباط درس با کل برنامه درسی و نیازهای دانشجو کاملا روشن نیست و دانشجویان نسبت به هدف، نتایج و اهمیت درس بی اطلاع یا مشکوک هستند.
توصیه به استادان:
مناسب است اساتید در مقاطع زمانی مختلف و به بهانه های گوناگون، اهمیت، جایگاه و کاربرد مباحث درسی را گوشزد نمایند و کمک کنند دانشجو تصویر بزرگتر را برای خود بسازد و جایگاه درس را نسبت به کل برنامه درسی درک کند.
مشارکت و تعامل: یکی از مهم ترین شرایط برای حفظ انگیزه دانشجویان در طول ترم، ایجاد فضایی برای تعامل و ارتباط در قالب کارهای گروهی و یادگیری مشارکتی است. دانشجویان از یکدیگر و با کمک یکدیگر می آموزند و همراهی و همکاری با هم، نقش مهمی در تقویت انگیزه تحصیلی آنها دارد.
توصیه به استادان:
طراحی انواع فعالیت های گروهی چه در کلاس درس و چه خارج از آن و حتی در محیط یادگیری از راه دور (آنلاین) به دانشجویان کمک می کند در تعامل با یکدیگر و همکاری برای انجام یک فعالیت مشترک، انگیزه خود را برای یادگیری تقویت نمایند.
