شمار کودکان ژاپنی که از رفتن به مدرسه امتناع می‌ورزند رو به افزایش است و با رشد این روند، این سوال ایجاد شده است که آیا این یک بازتاب نظام آموزشی مدارس است یا مشکل به خود دانش‌آموزان برمی‌گردد؟
یوتا ایتوی، ۱۰ ساله یکی از شمار زیاد دانش‌آموزان ژاپنی که از رفتن به مدرسه خسته شده‌اند، در زمان تعطیلات به والدین خود گفت که دیگر نمی‌خواهد به مدرسه برود. او که ماه‌ها با بی‌میلی به کلاس‌های مدرسه ابتدایی خود می‌رفت، از آزار و اذیت دیگر دانش‌آموزان به والدین خود گفته و اعتراف کرده که دیگر قصد رفتن به مدرسه را ندارد.
والدین او تنها سه انتخاب داشتند: او را به مدرسه فرستاده و همزمان با بردن او نزد مشاور امیدوار باشند که اوضاع بهتر شود، به او در خانه درس بدهند یا او را به یک "مدرسه آزاد" بفرستند. آن‌ها گزینه آخر را انتخاب کرده و یوتا اکنون هر کاری را که دوست دارد در مدرسه انجام می‌دهد و بسیار خوشحال‌تر از گذشته است.
یوتا تنها یکی از شمار زیاد دانش‌آموزان ژاپنی است که از رفتن به مدرسه امتناع می‌کنند. وزارت آموزش و پرورش ژاپن از اصطلاح " فوتوکو" برای دانش‌آموزانی استفاده می‌کند که برای بیش از ۳۰ روز به دلایل غیر مرتبط با سلامت یا امور مالی به مدرسه نمی‌روند. این اتفاق به صورت‌های مختلف غیبت از مدرسه، فرار از مدرسه، فوبیای مدرسه یا امتناع از آن رخ می‌دهد.
نگرش به فوتوکو طی چند دهه اخیر تغییر کرده است. تا سال ۱۹۹۲ میلادی امتناع از مدرسه که "توکوکیوشی" به معنای "مقاومت" نامیده می‌شد، نوعی بیماری روانی محسوب می‌شد اما در سال ۱۹۹۷ میلادی این اصطلاح به "فوتوکو" به معنای "عدم حضور" تغییر یافت و معنایی خنثی‌تر به خود گرفت.
در تاریخ ۱۷ اکتبر دولت ژاپن اعلام کرد که غیبت در بین دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمایی به رکورد بالایی رسیده است، به طوری که ۱۶۴ هزار و ۵۲۸ دانش‌آموز در طول سال ۲۰۱۸ میلادی به مدت ۳۰ روز یا بیشتر غایب بودند که از آمار ۱۴۴ هزار و ۳۱ دانش‌آموز در سال ۲۰۱۷ میلادی بسیار بیشتر است.
جنبش "مدارس آزاد" در پاسخ به شمار روزافزون فوتوکوها در ژاپن از دهه ۱۹۸۰ میلادی آغاز شد. مدارس آزاد، مدارس جدیدی هستند که بر اساس اصول آزادی و فردیت فعالیت می‌کنند. آن‌ها جایگزینی پذیرفته شده برای آموزش اجباری، همراه با آموزش در خانه هستند اما مدرک رسمی به دانش‌آموزان اعطا نمی‌کنند.
تعداد دانش‌آموزانی که به جای مدارس عادی در مدارس آزاد یا جایگزین شرکت می‌کنند، طی این سال‌ها زیاد شده و از ۷۴۲۴ نفر در سال ۱۹۹۲ میلادی به ۲۰۳ هزار و ۴۳۴ نفر در سال ۲۰۱۷ رسیده است. ترک تحصیل می‌تواند عواقب دراز مدتی در پی داشته باشد و خطر زیادی وجود دارد که جوانان را از جامعه منزوی کرده و ارتباط آن‌ها را دیگران قطع کند، پدیده‌ای که در ژاپن به "هیکیکوموری" شناخته می‌شود.
اما موضوع نگران‌کننده‌تر شمار زیاد دانش‌آموزان ژاپنی است که دست به خودکشی می‌زنند. در سال ۲۰۱۸ میلادی تعداد خودکشی‌های رخ داده در مدارس با ۳۳۲ مورد بیشترین تعداد را طی ۳۰ سال اخیر داشته است. در سال ۲۰۱۶ میلادی افزایش تعداد خودکشی‌های دانش‌آموزان باعث شد دولت ژاپن با توصیه‌های ویژه به مدارس اقدام به پیشگیری از خودکشی کند.
براساس نظرسنجی وزارت آموزش و پرورش، مشکلات خانوادگی، مسائل شخصی با دوستان و زورگویی از اصلی‌ترین دلایل امتناع ورزیدن بسیاری از دانش‌آموزان ژاپنی از رفتن به مدرسه است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از دانش‌آموزانی که اقدام به ترک تحصیل می‌کنند با یکی از دانش‌آموزان مدرسه یا حتی با معلم دچار مشکلاتی شده اند. هم‌چنین برخی از دانش‌آموزان قوانین سختگیرانه حاکم بر مدارس ژاپن و محیط خشک آن‌ها را علت پدیده فوتوکو دانسته‌اند.
بسیاری از مدارس در ژاپن همه جنبه‌های ظاهری دانش‌آموزان خود را کنترل می‌کنند، دانش‌آموزان را مجبور می‌کنند موهای قهوه‌ای خود را سیاه رنگ کنند یا اجازه نمی‌دهند دانش‌آموزان حتی در هوای سرد، لباس غیریونیفرم یا پالتو بپوشند. در بعضی موارد آن‌ها حتی در مورد رنگ زیرپوش دانش‌آموزان نیز تصمیم می‌گیرند.
اما در مدارس آزاد که اکنون محبوبیت بسیاری پیدا کرده‌اند، دانش‌آموزان نیازی به پوشیدن لباس فرم ندارند و در انتخاب فعالیت‌های خود آزاد هستند. آن‌ها تشویق می‌شوند تا مهارت‌ها و علایق فردی خود را دنبال کنند.اتاق‌هایی با رایانه برای کلاس‌های ژاپنی و ریاضی و کتابخانه‌ای با کتاب و مانگا (کتاب‌های کمیک ژاپنی) در این مدارس وجود دارد. هدف این مدارس توسعه مهارت‌های اجتماعی افراد است؛ چه از طریق ورزش کردن، بازی کردن یا مطالعه کردن، مهم آن است که دانش‌آموزان حضور در یک گروه بزرگ و اجتماع را بدون ترس بیاموزند.
به گفته یک استاد دانشگاه ژاپنی، با توجه به تراکم بسیار زیاد جمعیت در ژاپن، رفاقت عنصر اصلی زندگی برای ادامه حیات در این کشور است. اگر با دیگران هماهنگ نشوید، قادر به زندگی و بقا در این کشور نخواهید بود. این موضوع نه تنها در مورد مدارس بلکه در مورد وسایل حمل و نقل عمومی و سایر اماکن عمومی نیز صدق می‌کند، چرا که همه این اماکن پر ازدحام است.
از دیگر مشکلات مدارس ژاپن می‌توان به ازدحام بالای کلاس‌ها و هم‌چنین ثابت ماندن دانش‌آموزان کلاس‌ها طی سال‌های تحصیلی است. احساس ناراحتی در چنین شرایطی برای دانش‌آموزان با سنین پایین طبیعی است. با وجود ایجاد مدارس آزاد، مشکلات موجود در نظام آموزشی ژاپن هم‌چنان پابرجاست. در ماه اوت طومار آنلاین با بیش از۶۰ هزار امضا به آموزش و پروش ارسال و خواستار تحقیق درباره قوانین غیر منطقی مدارس شد. این امر منجر به تغییر برخی از قوانین سختگیرانه در مدارس ژاپن شد.
بنا بر گزارش بی‌بی‌سی، برآورد می‌شود که دست‌کم نیم میلیون جوان در ژاپن از جامعه خارج شده‌اند و از ترک اتاق خوابِ خود خودداری می‌کنند. پدیده‌ای که در ژاپن به عنوان "هیکیکوموری" شناخته می‌شود و از دلایل اصلی نگران والدین و مسئولان است.
