شروع سال تحصیلی نه تنها برای 12میلیون دانش‌آموز و یک‌میلیون فرهنگی بلکه تقریباً روی تک تک افراد جامعه به نحوی تأثیرگذار است. به عبارتی در برگریزان پاییز با بازگشایی مدارس، شهر جان دوباره‌ای می‌گیرد. امروز نظام آموزشی ما با مشکلاتی روبه‌رو است که سال‌هاست گریبانگیر آن شده است. از نبود امکانات آموزشی و فرسوده بودن مدارس تا معیشت فرهنگیان و مشکلات ریز و درشت که همه آن‌ها باعث شده انتقادات زیادی از سوی خانواده‌ها، کارشناسان و معلمان به نظام آموزشی وارد شود و از آینده فرزندان خود در این نظام آموزشی ابراز نگرانی کنند. در همین زمینه با اسماعیل عبدی، دبیرکل کانون صنفی معلمان به گفتوگو نشستیم تا با بررسی برخی اتفاقات در سال‌های اخیر درباره موضوع بحث کنیم:
در آغاز بازگشایی مدارس هستیم. مقایسه‌ای در بازگشایی مدارس در ایران با سایر کشورها بفرمایید.
در کشور ما روز بازگشایی مدارس در اول مهر، 23سپتامبر است. این تصور که همه جای دنیا از یک روش واحد جهت بازگشایی مدارس پیروی می‌کنند نادرست است. البته در بیشتر کشورهای دنیا پس از تابستان، سال تحصیلی در مدارس آغاز می‌شود. بسته به اقلیم و مسائل جغرافیایی در نیمکره شمالی معمولاً آغاز سال تحصیلی اواخر آگوست و اوایل سپتامبر(حدود شهریور) و در نیمکره جنوبی اواخر ژانویه و اوایل فوریه (حدود بهمن) است. در برخی کشورها مانند روسیه روز «دانش» را به عنوان روز بازگشایی مدارس انتخاب کرده‌اند که در اول سپتامبر است. در آلمان آغاز سال تحصیلی در استان‌ها بین مرداد و شهریور در حال تغییر است. در هندوستان برخی مدارس که به شکل هیأت مدیره‌ای اداره می‌شوند در اواسط ژوئن و برخی مدارس –CBASE - در ماه مارس بازگشایی می‌شوند. در کاستاریکا هر سال 200 روز کاری متغیر وجود دارد و دست اندرکاران هر سال یک تقویم کاری آموزشی سالانه تنظیم می‌کنند.
ارزیابی شما از وضع فعلی نظام آموزشی در آستانه سال تحصیلی چیست؟
سخنان رئیس جمهوری در مهر 92 و گفتمان وزارتخانه در یک‌سال گذشته به گونه‌ای بوده است که معلمان و خانواده‌ها نسبت به نتایج عالی کار در آموزش و پرورش بسیار خوشبین بودند. ولی هم‌اکنون شاهدیم هنوز مشکلات زیادی وجود دارد. برخی مشکلات قطار آموزش و پرورش مربوط به ریل دولت پیشین بوده است. دولت‌های نهم و دهم از یک طرف با سونامی تغییرات غیرکارشناسی و آمار‌سازی یک حس پیشرفت کاذب در میان فرهنگیان ایجاد کردند و ازطرف دیگر با تغییرات پی در پی درونمایه‌های کتب درسی و مقاطع تحصیلی موجب سردرگمی امر آموزش در کشور شدند. استخدام‌های خارج از ضوابط و غیرکارشناسی در دولت‌های نهم و دهم کار را برای دولت تدبیر و امید برای استخدام نیروهای پیش دبستانی و حق‌التدریس بازمانده از سنوات قبل سخت کرده است. استخدام مربیان پیش دبستانی در معاونت توسعه انسانی رئیس جمهوری و کمیسیون آموزش مجلس بارها و بارها مورد بررسی قرار گرفت ولی متأسفانه در نهایت به دلیل بی‌انضباطی‌های دولت نهم و دهم، آیین‌نامه اجرایی دولت بر مصوبه مجلس چربید و معلمان پیش دبستانی همچنان بلا‌تکلیف ماندند. میزان دریافتی معلمان و منزلت فرهنگیان در جایگاه خوبی نیست و همکاران ما از این وضعیت بسیار ناراضی هستند. مشکل همیشگی کسری بودجه در آموزش و پرورش به یک عبارت عادی تبدیل شده است. همچنین متناسب نبودن نرخ تورم با میزان افزایش حقوق، بیمه و حقوق معلمان آزاد، مشکلات آموزشیاران نهضت سواد آموزی، تبدیل وضعیت معلمان پیمانی پذیرفته شده در آزمون استخدامی سال 89 به رسمی آزمایشی، بیمه طلایی ناکارآمد و سازه‌های فرسوده بسیاری از مدارس از دیگر چالش‌های فرهنگیان در سال جدید است.
آموزش و پرورش درخصوص معلمان پیش دبستانی و مشکل استخدامی آن‌ها که اخیراً مطرح شده چه مشکلاتی دارد؟
بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در مردادماه سال ۹۱، آموزش و پرورش باید حداکثر طی ۲ سال همه مربیان پیش‌دبستانی و نیروهای خرید خدمت آموزشی خود را که با آموزش و پرورش همکاری داشته‌اند از طریق برگزاری آزمون استخدام کند. در حالی که مهلت آموزش و پرورش برای تعیین تکلیف مربیان پیش‌دبستانی به پایان رسید و آزمونی هم برگزار نشد.
حدود 15 سال است که فرهیخته‌ترین و قانع‌ترین معلمان ایران در قالب مربیان پیش دبستانی صادقانه‌ترین خدمات را به فرزندان این آب و خاک ارائه و با حقوق ناچیز و بیمه ضعیف فعالیت می‌کنند. معلمان پیش دبستانی تا سال 86 زیر نظر آموزش و پرورش بودند و با تصمیم وزارتخانه دولت نهم به شکل غیرانتفاعی تبدیل وضعیت شده و از آن پس مبالغ به حساب ادارات واریز و بخش ناچیزی از آن به معلمان اختصاص داده می‌شد.
نمایندگان مجلس در سال‌های ابتدایی دولت‌های نهم و دهم نسبت به وضعیت استخدامی این فرهنگیان به شکل سیاسی تصمیم شایسته‌ای نگرفتند و سال‌هایی پر از نگرانی برای این فرهیختگان رقم خورد. سرانجام پس از کش و قوس‌های فراوان، مجلس شورای اسلامی در سال 91 مصوب کرد که با برگزاری آزمون استخدامی برای مربیان پیش دبستانی ردیف استخدامی تعریف شود. این تصمیم انتظارات را برآورده نکرد. حتی این تصمیم ضعیف هم انجام نشد زیرا قرار بود آزمون استخدامی در مرداد 92 برگزار شود اما معاونت توسعه و منابع انسانی رئیس جمهوری وقت با استناد به پیش خورکردن ردیف‌های استخدامی در دولت قبل از نبودن ردیف استخدام برای این معلمان خبر داد و وزارت آموزش و پرورش با برگزاری آزمون مخالفت کرد. این خبر برای مربیان پیش دبستانی بسیار ناخوشایند بود و ایشان با برگزاری اجتماعات اعتراضی نسبت به این تصمیم واکنش نشان دادند. کانون‌های صنفی معلمان ایران در نشست شورای هماهنگی در 20 شهریور نسبت به این موضوع اعتراض و مراتب را به قائم مقام وزیر اعلام کردند. همچنین کانون صنفی معلمان برای رفع مشکل در حال تنظیم نامه‌هایی به وزارتخانه آموزش و پرورش و کمیسیون آموزش مجلس است. دولت تدبیر و امید معتقد است که دولت پیشین با جذب معلمان - حتی در برخی موارد فامیلی - خارج از ضوابط و پیش خور کردن ردیف‌های استخدامی و وضع قوانین در سال‌های منتهی به دولت خود، بار مالی شدید و حجم وسیع مطالبات را به دولت فعلی وارد کرده است. فارغ از مسأله بی‌انضباطی دولت‌های نهم و دهم در استخدام معلمان، چیزی که بسیار مهم است روشن شدن تکلیف این فرهیختگان است. ذهن و روح معلم از شنیدن استخدام افراد بی‌سواد به شکل خدماتی و تبدیل وضعیت نیروهای خدماتی به آموزشی آزرده می‌شود آن هم در حالی که فرهیخته‌ترین معلمان کشور در قالب معلمان پیش‌دبستانی، حق التدریس و معلمان آزاد با مدارک بالا منتظر تصمیمات مسئولان هستند. در حال حاضر معلمان پیش دبستانی به طور متوسط ماهانه یکصد و هشتادهزارتومان دریافت می‌کنند و بیمه آن‌ها 15روز در ماه محاسبه می‌شود که این از نظر کانون صنفی معلمان بسیار ناعادلانه است.
مهم‌ترین نگرانی‌های خانواده‌ها را در سال تحصیلی جدید چه می‌دانید؟
بیشتر مشکلات مردم در آستانه سال تحصیلی مربوط به ملزومات آموزشی و تهیه امکانات و وسایل مدرسه است. هر سال با هماهنگی اصناف و دستگاه‌های نظارتی و مشارکت بخش خصوصی، نمایشگاه‌های فروش وسایل و ملزومات مدرسه دایر می‌شود ولی به هیچ وجه انتظارات مردم را برآورده نکرده است. علاوه بر گرانی لوازم التحریر، کفش و کیف مدارس، می‌توان به مشکلاتی همچون تهیه لباس‌های فرم و مانتوهای مدارس، هزینه اجباری ثبت نام و کم شدن تعداد مدارس دولتی نسبت به قبل، گرفتن سرویس برای فرزندان و تنظیم کار و حضور در منزل برای والدین شاغل اشاره کرد. به دلیل وارداتی بودن بیشتر لوازم و نوسانی بودن قیمت‌ها نظارت بسیار مشکل است و گرانی روزافزون آن مشکلات زیادی را برای والدین به همراه داشته است.
شنیده‌ها حاکی از لغو حکم قضایی برخی از معلمان در دولت تدبیر و امید است. این مطالب واقعیت دارند؟
در سال‌های 85 و 86 برخی از تشکل های فرهنگیان ، اجتماعات اعتراضی درباره اجرا نشدن قانون نظام هماهنگ ترتیب دادند که متأسفانه منجر به صدور احکام قضایی برای برخی از آنان شد .اما با آغاز به کار دولت یازدهم، دکتر علی اصغر فانی درباره تشکل‌های صنفی معلمان گفت که تشکل‌های صنفی را فرصت می‌داند نه تهدید و در دیدارهایی که با هماهنگی روابط عمومی وزارتخانه تنظیم شد دغدغه‌های معلمان را به شکل مستقیم شنید در حالی‌که یکی از وزرای آموزش و پرورش دولت نهم گفته بود اصلاً تشکل‌های صنفی را به رسمیت نمی‌شناسد. با هماهنگی دایره حقوقی وزارتخانه، دبیرخانه شورای هماهنگی مستندات معلمانی را که پرونده هایشان در هیأت‌های تخلفات منجر به صدور رأی شده بود به وزارتخانه تحویل داد و پرونده‌ها برای بازبینی به هیأت عالی نظارت رفت. تا کنون دو حکم تبعید معلمان صنفی به طور کامل توسط هیأت عالی نظارت لغو شده است. دو حکم هم که در دادگاه انقلاب صادر شده بوده، برای اعمال ماده 18 و اعاده دادرسی فرستاده شده است. البته بخشی از پرونده‌ها از دست آموزش و پرورش خارج است و ما از مجاری قانونی دیگر پیگیر پرونده‌های همکارانمان هستیم.
منشور ملی دانش آموز مشتمل بر 7 فصل و 54 ماده تنظیم شده ولی متأسفانه بسیاری از دانش آموزان، خانواده‌ها و معلمان از آن اطلاعی ندارند. در این خصوص توضیحاتی بفرمایید.
دانش آموزان انتظار دارند که امکان رشد همه جانبه را داشته باشند و پس از فراغت از تحصیل در دبیرستان و دانشگاه جذب بازار کار شوند. من در اجلاس بین‌المللی معلمان در ترکیه برای بازدید یک مدرسه رفتم. پنج‌هزار و پانصد دانش آموز در هنرستان آناتولی با تضمین شغلی تحصیل می‌کردند و 380 معلم و پرسنل در این مدرسه فعال بودند. دانش آموزان انتظار دارند که حقوق شهروندیشان در نظر گرفته شود و امکان مشارکت فعال و پویا در فرایند تصمیم گیری‌های مدرسه داشته باشند و مدارس به شکل واقعی هوشمند شود نه اینکه مسئولان با قرار دادن یک لپ تاپ و یک ویدئو پروژکتور مدرسه را هوشمند بنامند و به اسم آن از والدین پول بگیرند.
ارزیابی‌تان از شرایط مدارس در کشور چیست؟
دستگاه تعلیم و تربیت با 12میلیون دانش آموز و یک میلیون معلم بزرگترین دستگاه اجرایی کشور است. با مشکل دائمی کسری بودجه در آموزش و پرورش هر وزیری که در رأس قرار گیرد در اداره امور به شکل ایده آل ناموفق خواهد بود. اگر مسئولان محترم، آموزش و پرورش را یک تولید کننده ببینند نه مصرف‌کننده، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. همچنین با تنظیم منشور حقوق شهروندی توسط ریاست محترم جمهوری امیدوار شدیم که بسیاری از مشکلات رفع شود ولی حقیقت این است که تا رسیدن به چشم انداز منشور فاصله زیادی داریم. باید بکوشیم در مدارس کار جمعی را به دانش آموزان یاد دهیم. در برخی کشورها از جمله فرانسه نمره انضباط بر اساس توانایی و مهارت دانش‌آموزان به کار جمعی تعیین می‌شود نه سکوت و انفعال آن ها. در هر صورت امیدوارم زمینه مشارکت فعال نهادهای مدنی به طور کامل فراهم شود و آموزش و پرورش تطبیقی در ایران نهادینه شود.
