حدود دو هفته دیگر به شروع سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها زمان باقی مانده است و در همین مدت، یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از دانشجویان و خانواده‌هایشان، مساله چگونگی پرداخت شهریه‌های سنگین دانشگاه‌های پولی است، اما جالب است که انگار همین مساله شهریه، دغدغه اصلی مسئولان دانشگاه‌های پولی هم هست؛ طوری که این روزها دانشگاه‌های پولی برای جذب دانشجوی بیشتر و درآمد بالاتر، رقابت تنگاتنگی با یکدیگر دارند. حتی جالب‌تر آن‌که امسال در اتفاقی کم سابقه، ظرفیت پذیرش در پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌ها بیشتر از تعداد متقاضیان است.
در آزمون پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌ها در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری که روز جمعه بیست و یکم شهریور برگزار می‌شود، تعداد ظرفیت قبولی پردیس‌های پولی از تعداد ثبت نام کنندگان در مقطع کارشناسی ارشد، سبقت گرفته است. آن‌گونه که مشاور عالی سازمان سنجش به مهر خبر داده است، با وجود 21 هزار و 339 نفر شرکت کننده در آزمون پذیرش پردیس‌های پولی، 21 هزار و 513 نفر ظرفیت پذیرش وجود دارد؛ یعنی به گفته این مقام مسئول، برای اولین بار در این آزمون‌ها، تعداد ثبت نام کنندگان کمتر از ظرفیت است. شرایط پذیرش در این پردیس‌های پولی طوری شده است که با وجود آن‌که صدها هزار متقاضی مشتاق به تحصیل در دوره‌های تکمیلی، پشت کنکور مانده‌اند، اما از آن طرف، ظرفیت اضافه برای پذیرش در این پردیس‌ها وجود دارد.
ناتوانی مالی بسیاری از متقاضیان ارشد و دکتری برای پرداخت شهریه سنگین پردیس‌ها و همچنین تب پذیرش بیشتر دانشجوی پولی از سوی مسئولان پردیس‌ها باعث شده است که این واحدهای پولی، بیشتر از شرکت‌کننده‌ها، ظرفیت ایجاد کنند. جدای از آن‌که این واحدهای پولی آموزش دانشجو به هر کاری دست می‌زنند تا دانشجوی بیشتر و در نتیجه شهریه بیشتری بگیرند، این واحدها امسال هم شهریه‌هایشان را 20 درصد افزایش داده‌اند. نباید فراموش کرد که شهریه پردیس دانشگاه‌های دولتی (که گاه این پردیس‌های پولی در برخی دانشگاه‌های دولتی با عنوان واحد بین‌الملل هم خوانده می‌شود) بسیار بالاست و در این وضعیت، حتی افزایش یک درصدی آن هم رقم زیادی می‌شود.
به‌طور مثال، شهریه در دوره‌های پردیس خودگردان دانشگاه‌ها در مقطع دکتری 93 در رشته‌های تحصیلی گروه علوم انسانی 54 میلیون تومان و در دیگر گروه‌ها 66 میلیون تومان اعلام شده است که با توجه به این شهریه‌های بالا می‌بینیم که افزایش 20 درصدی چنین شهریه‌های سنگینی، رقم کمی برای دانشجویان به حساب نمی‌آید. این شهریه‌های سنگین پردیس‌های پولی و افزایش سالانه آن، باعث شده که فقط دانشجویانی بتوانند در مقطع تحصیلات تکمیلی این دانشگاه تحصیل کنند که وضعیت اقتصادی خوبی دارند و به همین دلیل، بسیاری از دانشجویان با وضع اقتصادی متوسط، ترجیح می‌دهند که شانس‌شان را برای قبولی در ظرفیت‌های پایین دانشگاه‌های دولتی امتحان کنند.
کاری نکنیم که همه دانشگاه‌ها، پولی شود
این روزها دانشجو بودن با توانایی پرداخت شهریه دانشگاه‌ها، ارتباط مستقیمی پیدا کرده است. با نگاهی به دفترچه کنکور 93، متوجه می‌شویم که امسال حدود 82 درصد ظرفیت نظام آموزش عالی کشور را دانشگاه‌های پولی پر کرده اند؛ دانشگاه‌هایی که هر سال هم حدود 15 تا 25 درصد به شهریه‌های دریافتی‌شان اضافه می‌کنند. اشتیاق زیاد دانشگاه‌ها برای جذب دانشجوی پولی، باعث شده که خیلی از متقاضیان نتوانند از تحصیلات رایگان در مراکز آموزش عالی بهره ببرند. اسفندیار اختیاری، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم هشدار می‌دهد نباید سیستم آموزش عالی به سمتی برود که نخبگان و استعدادهای ویژه کشور به دلیل ناتوانی در پرداخت شهریه در دانشگاه قبول نشوند. به اعتقاد این نماینده مجلس، نباید افزایش شهریه‌ها منجر به ترک تحصیل برخی دانشجویان شود و باید برای جلوگیری از این قضیه، سهم آموزش‌های رایگان در دانشگاه‌ها را افزایش دهیم. اختیاری تاکید می‌کند که اگر دانشگاه‌ها، شهریه‌هایشان را افزایش می‌دهند، حتما باید کیفیت آموزش را هم ارتقا بدهند و اگر این کار را انجام نمی‌دهند افزایش شهریه دانشگاه‌ها بی معنی خواهد بود.
فرهاد بشیری، دیگر عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم به جام‌جم می‌گوید: افزایش شهریه‌ها باید تناسبی با سطح مالی خانواده‌های ایرانی داشته باشد، اما هم‌اکنون شهریه‌های دانشگاهی گران است و افزایش آن هم تناسب منطقی با توان مالی دانشجویان ندارد. همچنین نباید از خاطر برد که هم‌اکنون براساس آمارهای رسمی، بیش از 250 هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی بیکار در کشور داریم که اغلب آنها نمی‌توانند با اتکا به آموخته‌های دانشگاهی‌شان، شغلی مرتبط با رشته تحصیلی‌شان دست و پا کنند. در واقع، بی‌انصافی نیست که اگر بگوییم مهارتی نبودن و کاربردی نبودن بسیاری از آموزش‌های دانشگاهی در کشور، یکی از عوامل عمده بیکاری دانشگاهیان است و در چنین شرایطی، دستکم انتظار می‌رود که دانشگاه‌های پولی علاوه بر افزایش سالانه شهریه، فکری هم به حال ارتقای کیفیت آموزشی در دانشگاه‌ها بکنند تا دانشجو با وجود پرداخت شهریه‌های میلیونی، بی مهارت از دانشگاه فارغ‌التحصیل نشود.
دوره‌های شبانه و غیرانتفاعی؛ رکورددار بیشترین افزایش شهریه
تعیین میزان افزایش شهریه دانشگاه‌های پولی، چند ماهی است که در جلسات مختلف وزارت علوم مطرح می‌شود و در نهایت، این وزارتخانه برای همه دانشگاه‌های پولی کشور، این مجوز را صادر کرد که شهریه دانشجویان را برای سال تحصیلی 94 ـ 1393 افزایش دهند. پیگیری‌های جام‌جم درباره افزایش شهریه دانشگاه‌ها نشان می‌دهد که امسال علاوه بر پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌ها، سایر دانشگاه‌های پولی کشور نیز به طور متوسط 20 درصد شهریه تحصیل دانشجویان را افزایش داده‌اند. در این بین، رکورد بیشترین افزایش شهریه دانشگاه‌های پولی به دانشگاه غیرانتفاعی رسیده است. مدیرکل دفتر آموزش‌های غیردولتی و غیرانتفاعی وزارت علوم، خبر داده است که دانشگاه غیرانتفاعی می‌تواند شهریه دانشجویان را تا سقف 25 درصد افزایش دهد که این افزایش شهریه هم شهریه ثابت و هم شهریه متغیر را در برمی گیرد. البته مسئولان دانشگاه غیرانتفاعی مدعی‌اند که شهریه این دانشگاه، همچنان حدود نصف شهریه دانشگاه آزاد است و این افزایش شهریه را چندان جوابگوی هزینه‌های دانشگاه نمی‌دانند.
معاون آموزشی وزیر علوم هم سقف افزایش شهریه برای دوره‌های نوبت دوم دانشگاه‌های دولتی (همان دوره‌های شبانه) را 25 درصد اعلام کرده است؛ البته این 25 درصد، سقف افزایش شهریه است، یعنی دانشگاه‌های دولتی نمی‌توانند بیشتر از 25 درصد، شهریه دوره‌های شبانه را در سال تحصیلی جدید افزایش دهند، ولی می‌توانند کمتر از 25 درصد تعیین شده، شهریه را اضافه کنند. مثلا برای سال تحصیلی جدید، شهریه دوره‌های شبانه دانشگاه تهران، 20 درصد افزایش یافته است، در حالی که این دانشگاه مجوز داشت تا سقف 25 درصد هم شهریه نوبت دومش را افزایش دهد.
پس از این دانشگاه‌ها، دانشگاه علمی - کاربردی و پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌های دولتی هم با افزایش20 درصدی، رتبه بعدی افزایش شهریه را کسب کردند. پایین‌ترین میزان افزایش شهریه هم در اختیار دانشگاه‌های پیام نور و دانشگاه آزاد است. معاون اداری مالی دانشگاه پیام نور، پیشتر از افزایش 15 درصدی شهریه این دانشگاه در سال تحصیلی جدید خبر داده بود.
روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی هم به جام‌جم خبر داد که افزایش شهریه این دانشگاه در سال تحصیلی جدید، 15 درصد خواهد بود، البته نباید فراموش کنیم که فرهاد دانشجو، رئیس پیشین دانشگاه آزاد مدعی بود که تا سال 93، شهریه‌های این دانشگاه را تا 20 درصد کاهش خواهد داد، اما حالا در سال 93 نه تنها شهریه این دانشگاه کاهش پیدا نکرده است، بلکه دانشجویان دانشگاه آزاد باید از مهر امسال، منتظر افزایش 15 درصدی شهریه بزرگ‌ترین مرکز آموزش عالی غیردولتی باشند.
