یك روز در یكی از كلاس هایم تصمیم گرفتم به جای تدریس ماده درسی، كمی از تفكر انتقادی و مهارت های تاثیرگذاری برای دانش آموزان صحبت كنم. پس از مقدمه، كتاب مفیدی را در این زمینه به دانش آموزان معرفی كرده و از چند دانش آموز خواستم تا متنی از كتاب را در كلاس بخوانند. در پایان، از هر كدام از دانش آموزان خواستم تا مهم ترین یا به عبارتی تاثیرگذارترین جمله یی را كه از كتاب آموخته اند، روی تخته بنویسند و در مورد آن گفت وگو كنند. در پایان نیز از همه دانش آموزان خواستم تا سوالات خود را مطرح كنند.
محتوای برخی سوالات كه موجب تعجب و نیز تاسف من شد، این بود: «آیا موارد مطرح شده، جزو امتحان است؟ ! گویا دانش آموزان هر چیزی را از فیلتر امتحان یا آزمون می گذرانند. وقتی به دانش آموزان، فرصتی را برای مطالعه آزاد تخصیص می دهید، آنها یا شروع به صحبت با یكدیگر می كنند یا اینكه در نهایت، به بازخوانی و مطالعه كتاب های درسی شان می پردازند !
متاسفانه، نظام آموزشی ما به شدت امتحان زده است و كثرت آزمون ها و امتحانات، فرصت «تفكر» و حتی «تعقل» را از آنان سلب كرده است. به نظر می رسد در نظام آموزشی ما، مدرسه یی موفق تر است كه امتحان و آزمون بیشتری برگزار كند و معلمی موفق تر است كه نمونه سوال بیشتری در اختیار دانش آموزان بگذارد و البته در سوی دیگر این پازل، نگرش والدین از كاركرد مدرسه، این فرضیه را تایید می كند !
قرار است در آموزش و پرورش با برگزاری این همه امتحان یا آزمون، به كدام هدف یا اهداف راهبردی برسیم؟ این در حالی است كه از آموزش مهارت های زندگی و آماده شدن برای زندگی در مدارس ما خبری نیست ! تعدد آزمون در آموزش و پرورش كه البته در این زمینه رقابتی منفی نیز میان مدارس شكل گرفته است، دانش آموزان و حتی معلمان را «از خود بیگانه» كرده و نظام آموزشی را از فلسفه غایی خود تهی كرده است.
در نظام آموزشی ما فرصت با هم بودن نیست و ازخودبیگانگی در آموزش موجب شده است تا دانش آموزان هر كدام به صورت مجمع الجزایری پراكنده باشند و نتوانند مهارت های كار گروهی را كه الفبای ورود به دهكده جهانی است آموزش ببینند. تهی شدن نظام آموزشی از فلسفه و چرایی خود موجب شده است تا آموزش های مدرسه، تناسبی با واقعیت های جامعه نداشته و دانش آموزان پس از طی دوره مدرسه و حتی در سن بزرگسالی و آن هم از طریق آزمون و خطا، این مهارت ها را فرابگیرند.
جالب است كه با وجود این همه آزمون و تاكید بر امتحان در مدارس، رتبه های دانش آموزان ایرانی خیلی پایین تر از استاندارد آزمون های جهانی است. به عنوان مثال، آزمون های تیمز( TIMMS) هر چهار یا پنج سال یك بار میان برخی كشورها (در حال توسعه و توسعه یافته) برگزار می شود و میزان فراگیری دانش آموزان پایه های چهارم و هشتم را در دو درس ریاضی و علوم روشن می كند. برای نمونه، در سال 2007، ریاضی پایه چهارم دانش آموزان ایرانی 98 نمره از میانگین جهانی كمتر بوده است !
یا می توان به سخنان رییس پژوهشگاه تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش اشاره كرد كه گفته بود دانش آموزان ایرانی از بین 30 كشور شركت كننده در آزمون تیمز و پلز كه هر پنج سال یك بار انجام می شود رتبه 29 را كسب كرده اند! به نظر می رسد كه نظام آموزشی ما نیاز به بازنگری و بازخوانی در زمینه «اهداف آموزشی»، «مواد آموزشی»، «منابع انسانی» و «روش های تدریس» دارد و این مهم جز با یك مدیریت علمی، توانمند و به روز محقق نخواهد شد.
