نادر جهان آرا.جامعه شناس
بر اساس اطلاعات آماری موجود و برخی تأثیرات دیگر جمعیتی ازجمله پدیده مهاجرت و دقت در خصوص پیامد‌های رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی، در پنج سال تحصیلی ٩٤ -٩٥ لغایت ٩٨-٩٩، نكات زیر به‌عنوان نتایج مطالعه و بررسی، ارائه می‌شود. دقت در بررسی انجام‌شده و پیش‌بینی برای تمهید مقدمات به‌منظور تأمین نیروی انسانی و فضا و تجهیزات آموزشی بر اساس رشد جمعیت دانش‌آموزی در پایه اول، به تفكیك استان‌ها و با لحاظ‌كردن جمعیت دانش‌آموزی در دیگر پایه‌های تحصیلی و همچنین كسب اطلاعات آماری لازم در خصوص تعداد نیروهای در شرف بازنشستگی در پنج سال مذكور به تفكیك استان و دوره‌های تحصیلی، برای برنامه‌ریزان و دست‌اندركاران نظام تعلیم‌و‌تربیت كشور بسیار پراهمیت خواهد بود.
١- بر اساس اطلاعات آماری جدول (١) در خصوص مطالعه و بررسی رشد جمعیت دانش‌آموزان پایه اول ابتدایی، استان‌های كل كشور، در یك طیف پنج‌گانه با: ١- رشد بالا ٢- رشد متوسط به سمت بالا ٣- رشد متوسط ٤- رشد متوسط به سمت پایین ٥- رشد پایین و منفی تقسیم می‌شوند. در این تقسیم‌بندی استان‌هایی كه در یك دوره پنج‌ساله (سال تحصیلی ٩٤-٩٥ لغایت ٩٨-٩٩) از رشد بالای ١٥درصد برخوردار باشند در گروه استان‌های با رشد بالا و استان‌هایی كه با رشد بالای ١٢,٥ الی ١٥ درصد هستند در گروه با رشد متوسط به سمت بالا و استان‌هایی كه با رشد بالای ٧.٥ الی ١٢.٥ درصد هستند در گروه با رشد متوسط و استان‌هایی كه با رشد بالای پنج الی ٧.٥ درصد هستند در گروه با رشد متوسط به سمت پایین و استان‌هایی كه زیر پنج درصد رشد دارند در گروه با رشد پایین و منفی قرار می‌گیرند.
٢-استان سیستانوبلوچستان با رشد ٢٠,٣٢ درصد بالاترین و استان مازندران با رشد منفی ١.٢٠ كمترین رشد جمعیت دانش‌آموزی را در پنج سال مورد اشاره خواهد داشت.
٣- بر اساس تقسیم‌بندی صورت‌گرفته (پنج‌گانه)، استان‌های سیستانوبلوچستان با ٢٠,٣٢ درصد، خراسان جنوبی با ١٧.٧٣ درصد، هرمزگان با ١٦.١٤ درصد و گلستان با ١٥.٣١ درصد، بیشترین رشد جمعیت دانش‌آموزی را در پایه اول ابتدایی در پنج سال تحصیلی مورد بررسی خواهند داشت و این استان‌ها در گروه با رشد بالا قرار می‌گیرند.
٤- استان‌های یزد با ١٤,٩٣ درصد، خراسان رضوی با ١٤.٤٢ درصد و البرز با ١٣.٦ درصد، در گروه استان‌های با رشد متوسط به سمت بالای جذب دانش‌آموز در پایه اول ابتدایی در پنج سال تحصیلی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
٥- استان‌های قم با ١١,٩٥ درصد، خوزستان با ١١.١٤ درصد، كرمان با ١٠.٢٤ درصد، زنجان با ٩.٦٩ درصد، یزد با ٨.٩٠ درصد، لرستان با ٨.٧٣ درصد، چهارمحال‌وبختیاری با ٨.٢٢ درصد، سمنان با ٨.٢٢ درصد، تهران با ٨.٠٦ درصد، اصفهان با ٧.٩٦ درصد و كهگیلویه‌وبویراحمد با ٧.٦٦ درصد، در گروه استان‌های با رشد متوسط در جذب دانش‌آموز در پایه اول ابتدایی در پنج سال تحصیلی مورد بررسی خواهند بود.
٦- استان‌های خراسان شمالی با ٧,١٧ درصد، ایلام با ٧.١٦ درصد، كرمانشاه با ٦.٨٢ درصد، قزوین با ٦.٧٢ درصد، مركزی با ٦.٢٣ درصد، همدان با ٥.٨٧ درصد، فارس با ٥.٢٤ درصد و اردبیل با ٥.٠٩ درصد، در گروه استان‌های با رشد متوسط به سمت پایین در جذب دانش‌آموز در پایه اول ابتدایی در پنج سال آینده قرار خواهند گرفت.
٧- استان‌های بوشهر با ٤,٩٦ درصد، آذربایجان شرقی با ٤.٤٧ درصد، آذربایجان غربی با ٤.٤١ درصد، كردستان با ٣.٦٣ درصد، گیلان با ١.٤٨ درصد، شهرستان‌های تهران با ٦٢ درصد و مازندران با منفی١.٢٠ درصد در گروه استان‌های با رشد پایین و منفی در جذب دانش‌آموز در پایه اول ابتدایی در پنج سال آینده خواهند بود.
تحلیل مختصر در‌زمینه مهاجرت خانواده‌ها پس از تولد فرزندان تا ورود آنان به مدرسه (طول دوره شش سال قبل از ورود به آموزش رسمی) و خطای ثبت‌شده محل تولد دانش‌آموزان (كودكان) در آمارهای اعلام‌شده:
با عنایت به اینكه اطلاعات آماری جدول فوق بر اساس محل تولد استانی كودكانی كه در آینده دانش‌آموز پایه اول خواهند بود، تهیه و تنظیم شده است، موضوع مهاجرت خانواده‌ها و فرزندان آنان در جذب به تحصیل در پایه اول ابتدایی به تفكیك استان‌ها، مورد دقت قرار نگرفته است. بنابراین مواردی به شرح زیر با توجه به روند مهاجرت داخلی و موضوع جذب و عدم جذب آنان در پایه اول ابتدایی و برخی عوامل دیگر بررسی می‌شود.
- به جهت اینكه اكثر متولدین ساكن در شهرستان‌های تهران به دلایل مختلف که البته مجال بحث آن، در اینجا نیست، محل تولد آنان، شهر بزرگ تهران ثبت می‌شود، در این جدول سهم متولدین شهرستان‌های تهران ٠,٦٢ درصد ذكر شده است كه ابن عدد از بار خطای بسیار بالایی در خصوص كودكان ساكن در شهرستان‌های تهران كه در آینده دانش‌آموز پایه اول ابتدایی خواهند شد، برخوردار است و بنابراین اگر فرض بگیریم بیش از یك‌سوم جمعیت استان تهران در شهرستان‌های تهران ساكن باشند و ازنظر سنی نیز جوان‌تر باشند و میل به فرزندآوری یا باروری در آنان نیز بیشتر باشد بنابراین می‌توان از رشد ٨.٠٦ درصدی جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی شهر تهران به میزان یك‌دوم -البته با كمی اغماض- كم كرد؛ یعنی تقریبا ٤.٠٣ درصد كم شود و به رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول در شهرستان‌های تهران اضافه شود و به عبارتی ٠.٦٢ درصد با ٤.٠٣ درصد جمع شود و رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی در پنج سال مورد بررسی در شهرستان‌های تهران، تقریبا ٤.٦٥ درصد اعلام شود و یا اینكه در شیوه دیگری؛ رشد اعلام‌شده بر اساس جدول مذكور از دو حوزه شهر تهران و شهرستان‌های تهران را با هم جمع كرده و تقسیم بر دو کنیم به عبارتی ٨.٠٦ درصد با ٠.٦٢ درصد جمع شوند و تقسیم بر دو مساوی با ٤.٣٤ درصد رشد جمعیت دانش‌آموزی برای پایه اول از دو حوزه اداره‌كل آموزش‌وپرورش شهر تهران و شهرستان‌های تهران اعلام شود.
- با توجه به اینكه استان تهران، مهم‌ترین استان در جذب مهاجران داخلی و حتی خارجی است و عمدتا این مهاجران به دلایل مختلف در محدوده شهرستان‌های تهران ساكن می‌شوند، بی‌شك جذب مهاجران در این رشد نیز تأثیرگذار خواهد بود بنابراین به‌طور فرضی می‌توان حداقل یك درصد به رشد جمعیت دانش‌آموزی در پایه اول ابتدایی شهر تهران و شهرستان‌های تهران اضافه كرد. بر‌این‌اساس رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی شهر تهران و شهرستان‌های تهران به‌طور فرضی ٤,٣٤ درصد بعلاوه یك درصد هم رشد جمعیت دانش‌آموزی بر اساس جذب مهاجر در استان تهران می‌شود ٥.٣٤ درصد. در این حالت هر دو حوزه فوق در تقسیم‌بندی اعلام‌شده برای جذب دانش‌آموز در پایه اول ابتدایی در گروه متوسط به سمت پایین یعنی در گروه با رشد پنج درصد تا ٧.٥ درصد قرار می‌گیرند كه البته سهم رشد جمعیت دانش‌آموزی در شهرستان‌های تهران در مقایسه با شهر تهران، با توجه به قدرت جذب بیشتر تازه مهاجران از دیگر استان‌های كشور، به‌یقین بیشتر خواهد بود.
- با توجه به برخی اطلاعات موثق آماری در خصوص مهاجرپذیری شدید برخی استان‌ها، شامل تهران، البرز، خراسان رضوی، اصفهان و تا حدودی خوزستان البته شهر اهواز و شهر تبریز انتظار می‌رود در این مناطق افزایش دانش‌آموز در پایه اول ابتدایی بیشتر از پیش‌بینی‌های اعلام‌شده جدول مذكور باشد. مابقی استان‌ها در خصوص پدیده مهاجرپذیری و یا مهاجر‌فرستی، روند آرامی را طی خواهند کرد و پدیده مهاجرت تأثیر چندانی در رشدداشتن و یا رشدنداشتن جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی آنان در پنج سال فوق را نخواهد داشت.
- استان سیستانوبلوچستان با توجه به رشد بالای جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی و همچنین به دلیل اینكه در سال تحصیلی ٩٣-٩٤ پایین‌ترین پوشش تحصیلی و بیشترین بازمانده از تحصیل را دارد؛ بنابراین می‌توان پیش‌بینی كرد با عنایت به تأكیدات قوی و پشتیبانی‌هایی كه در‌زمینه افزایش پوشش تحصیلی به‌ویژه برای جذب بیشتر دختران بازمانده از تحصیل وجود دارد، درصد جذب دانش‌آموزی آن استان و به عبارتی رشد جمعیت دانش‌آموزی در پایه اول ابتدایی، از ٢٠,٣٢ درصد در پنج سال تحصیلی مورد بررسی بیشتر خواهد شد.
با توجه به اهمیت موضوع، به‌صورت موردی در ادامه به تحلیل و روند رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی در كل كشور و استان سیستانوبلوچستان می‌پردازیم.
- رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول كل كشور در پنج سال مورد بررسی٨,٩٠ درصد اعلام شده است كه سهم هر سال تحصیلی از این رشد تقریبا ١.٨٧ درصد خواهد بود و اگر این رشد جمعیت دانش‌آموزی را ثابت فرض كنیم، برای دوبرابر شدن (٢) جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی كل كشور تقریبا ٤٠ سال زمان نیاز دارد؛ بهطورمثال سال پایه، سال تحصیل ٩٤-٩٥ تعداد دانش‌آموز پایه اول ابتدایی كل كشور ١٢٩٦٢٧٦ نفر، ٤٠ سال آینده سال تحصیلی ٣٤-١٤٣٥ تعداد دانش‌آموز پایه اول ابتدایی كل كشور ٢٥٩٢٥٥٢ نفر خواهد شد.
- رشد جمعیت دانش‌آموزی پایه اول استان سیستانوبلوچستان در پنج سال مورد بررسی ٢٠,٣٢ درصد اعلام شده است كه سهم هر سال تحصیلی از این رشد تقریبا ٤.٠٦ درصد خواهد بود و اگر این رشد جمعیت دانش‌آموزی را ثابت فرض كنیم برای دوبرابرشدن جمعیت دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی استان سیستان و بلوچستان تقریبا ١٧ سال زمان لازم است؛ بهطورمثال سال پایه، سال تحصیلی ٩٤-٩٥ تعداد دانش‌آموز پایه اول ابتدایی استان سیستان و بلوچستان ٧٢٦٩٨ نفر، هفده سال آینده سال تحصیلی ١٤١١-١٤١٢ تعداد دانش‌آموزی پایه اول ابتدایی این استان ١٤٥٣٩٦ نفر خواهد شد.
بر اساس اطلاعات آماری موجود، در خصوص متولدین و برخی از نكاتی كه به آنها اشاره شده می‌توان نتیجه گرفت:
- استان‌هایی كه از رشد طبیعی بیشتر برخوردار هستند عبارتند از: سیستانوبلوچستان، خراسان جنوبی، هرمزگان، گلستان، یزد، خراسان رضوی، البرز
- استان‌هایی كه ضمن داشتن رشد طبیعی و معمول به‌عنوان استان‌های مهاجرپذیر تلقی می‌شوند عبارتند از: شهر تهران، شهرستان‌های تهران، البرز و خراسان رضوی
- مراكز استان‌ها و برخی شهرهایی كه قدرت بالای جذب مهاجر را دارند عبارتند از: شهر تهران به‌ویژه مناطق جنوبی آن و شهرستان‌های تهران (اسلامشهر، شهریار، ملارد، شهرقدس، رباط‌كریم، بوستان و گلستان) و از دیگر استان‌های كشور؛ شهرستان‌های كرج، مشهد، زاهدان، اهواز، اصفهان، تبریز و قم
