میرامید حاجی‌میرصادقی .عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی شریف سرپرست دوم تیم المپیاد ریاضی ایران
1- انتخاب اعضای تیم‌ملی المپیاد ریاضی به این صورت است که در چهار مرحله، آزمون‌هایی انجام می‌شود که مرحله اول در بهمن‌ماه در کل کشور به‌صورت تستی برگزار می‌شود. این امتحان متمرکز است و کمیته ریاضی باشگاه دانش‌پژوهان جوان، طراح و برگزارکننده این مسابقه است. از بین شرکت‌کنندگان این مرحله، بین هزارو500 تا هزارو800نفر برای آزمون تشریحی مرحله دوم که در اردیبهشت سال بعد برگزار می‌شود، انتخاب می‌شوند. در این دوره نیز شش پرسش تشریحی مطرح می‌شود که داوطلبان طی دو روز به آنها پاسخ می‌دهند. در این مرحله بین 40 تا 50نفر برای گذراندن دوره آموزشی در باشگاه دانش‌پژوهان جوان، انتخاب می‌شوند. در پایان هم از بین این تعداد، 12نفر مدال طلای المپیاد کشوری را کسب می‌کنند و از این تعداد، شش‌نفر پس از گذراندن دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت، برای اعزام به مسابقات جهانی انتخاب می‌شوند.
2- در دوره‌های آموزشی، چهار بخش اصلی المپیاد ریاضی (شامل هندسه، ترکیبات، جبر و نظریه اعداد) به دانش‌آموزان تدریس می‌شود. البته دانش‌آموزان علاوه بر موارد یادشده، در کلاس‌های ریاضی‌ورزی نیز شرکت می‌کنند. دانش‌آموزان در این کلاس‌ها با مباحث پیشرفته‌تر - که لزوما هم المپیادی نیست ولی در رشد و پیشرفت مهارت‌های ریاضی و حل مساله این دانش‌آموزان تاثیرگذار است- آشنا می‌شوند.
3- معمولا در دوره‌های آموزش المپیاد، افرادی تدریس می‌کنند که خودشان در دوره‌های قبل المپیاد، از مدال‌آوران بودند و هم‌اکنون دکترا دارند یا دانشجوی دکترا هستند. در مواردی هم از جوانانی که تازه چندسالی از المپیادشان گذشته است، استفاده می‌شود. خلاصه آنکه می‌توان گفت ترکیب کلی مدرسان این دوره‌ها، تلفیقی است از جوانان علاقه‌مند و افراد باتجربه.
4- در برخی از موارد، شنیده شده است برخی نسبت به برگزاری کلاس‌های آمادگی المپیاد برای حضور در رقابت‌های جهانی انتقاد می‌کنند و مدعی هستند که برگزاری این دوره‌های آمادگی المپیاد، غیرقانونی است. در پاسخ باید گفت همه تیم‌هایی که به شکل جدی در المپیادها شرکت می‌کنند و مدال می‌گیرند و در عرصه المپیادهای دانش‌آموزی شناخته‌شده هستند، چنین کلاس‌های آموزشی‌ای را در کشورشان برگزار می‌کنند و این موضوع در همه کشورها رایج است. حتی برخی از کشورها، دوره‌های آمادگی چندساله هم دارند.
5- یکی از موضوعات مهم در برگزاری المپیادهای علمی، زبانی است که باید از دانش‌آموزان، آزمون گرفت. با توجه به اینکه این دانش‌آموزان از کشورهای مختلف جهان به این مسابقات می‌آیند و ممکن است همه دانش‌آموزان توانایی خواندن و نوشتن به زبان انگلیسی را نداشته باشند، تمهیداتی برای این کار اندیشیده‌اند. پرسش‌ها در دو نسخه به دانش‌آموزان داده می‌شود. در یک نسخه پرسش‌ها به زبان انگلیسی است، اما همان پرسش‌ها، در نسخه دیگر به زبان مادری دانش‌آموزان به آنان داده می‌شود. پس از آنکه کمیته انتخاب سوال‌ها، پرسش‌ها را طراحی کرد، آنها را در اختیار سرپرستان تیم‌ها قرار می‌دهد. سرپرستان نیز این پرسش‌ها را ترجمه می‌کنند که روز آزمون در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد.
6- در مورد پاسخ به پرسش‌ها نیز باید گفت دانش‌آموزان به زبان خودشان به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهند و بعد سرپرستان این پاسخ‌ها را برای مصححان ترجمه می‌کنند. منتها مصححان به علامت‌ها و نشانه‌های ریاضی موجود در برگه پاسخنامه دانش‌آموزان هم توجه می‌کنند تا مطمئن شوند سرپرستان، نوشته‌های دانش‌آموزان را درست ترجمه می‌کنند. (در زمان‌هایی که گروه برگزارکننده المپیاد نسبت به صحت ترجمه سرپرست مشکوک شوند، از مترجمان رسمی استفاده می‌کنند.)
7- یکی از مهم‌ترین مراحل در برگزاری المپیادهای علمی جهانی، طراحی پرسش‌های رقابت است. روند کار نیز به این صورت است که همه کشورهای جهان به‌جز کشور میزبان، شش‌سوال پیشنهاد می‌کنند. در مرحله بعد، کمیته برگزارکننده المپیاد (که از طرف کشور میزبان مشخص می‌شود)، از بین سوال‌های پیشنهادی شرکت‌کنندگان، مجموعه‌ای شامل 40 تا 50 سوال را انتخاب می‌کند که به «فهرست کوتاه» نیز معروف است. درنهایت نیز چندروزمانده به برگزاری امتحان، سرپرستان تیم‌ها زودتر از اعضای تیم‌ها به محل مسابقات می‌روند و از بین این فهرست پیشنهادی، سوال‌های نهایی را انتخاب می‌کنند. در اینجا ذکر این نکته ضروری است که از زمانی که سرپرستان در فرآیند انتخاب پرسش‌های آزمون شرکت کردند تا زمان برگزاری آزمون، در قرنطینه هستند و ارتباطی با دانش‌آموزان و اعضای تیم خود ندارند و درنتیجه نمی‌توانند این سوال‌ها را به اعضای تیم خود منتقل کنند. البته درحالت کلی فرض بر اعتماد است، یعنی برگزارکنندگان رقابت به سرپرستان تیم‌ها اعتماد دارند که آنها پرسش‌ها را به گروه خود منتقل نمی‌کنند، یعنی رقابت در فضایی سالم برگزار می‌شود. برای مثال از بین شش‌پرسشی که در المپیاد سال جاری مطرح شد، پرسش سوم را سرپرستان تیم ایران طرح کرده بودند، اما دانش‌آموزان ایرانی از این پرسش اطلاع نداشتند، شاهدش نیز این است که هیچکدام از دانش‌آموزان ایرانی نتوانستند از این پرسش نمره کامل بگیرند. هرچند اکثر تیم‌ها این قاعده را رعایت می‌کنند، سال‌هایی هم پیش‌آمده که در مورد لورفتن پرسش‌ها، شک‌وشبهه‌هایی پیش آمده است. معمولا سرپرستان تیم‌ها کارشان را با صداقت و درستکاری انجام می‌دهند. برای مثال در آن سال‌هایی که پرسشی از تیم ایران در فهرست نهایی پرسش‌ها انتخاب شد، هیچ شک‌وشبهه‌ای درباره سلامت آزمون مطرح نشد.
8- یکی از پرسش‌های رایج درباره المپیادها، چگونگی اهدای مدال‌های طلا، نقره و برنز به شرکت‌کنندگان است. طبق روال، به تعدادی از شرکت‌کنندگان مدال طلا، به تعدادی دیگر مدال نقره و به تعدادی دیگر مدال برنز می‌دهند و اینگونه نیست که فقط یک طلا، یک نقره و یک برنز اهدا شود. البته تعداد مدال‌های توزیع‌شده به تعداد شرکت‌کنندگان بستگی دارد و معمولا یک‌دوازهم شرکت‌کنندگان طلا، دو دوازدهم نقره و سه‌دوازدهم برنز می‌گیرند.
9- نکته‌ای که در چندسال‌اخیر روی آن تاکید شده، این است که نتیجه اعضای المپیاد شاخصی است که نشان‌دهنده وضعیت کلی آموزش‌وپرورش هر کشور است، درحالی‌که به باور اینجانب، چنین ارتباطی لزوما کامل نیست، اما می‌تواند نشانه‌ای از آن باشد. یعنی ممکن است تیمی در جهان، اول شود اما سطح آموزشش در دنیا بهترین نباشد و از بسیاری از تیم‌های دیگر ضعیف‌تر باشد. پس برای ارزیابی سطح کیفی آموزش و پرورش، باید ملاک‌های دیگری را نیز در نظر گرفت.
10- یکی از انتقادها به برگزاری المپیادها این است که با برگزاری این المپیادها، جوانان نخبه، باهوش و بااستعداد ما شناسایی و جذب کشورهای دیگر می‌شوند و درحقیقت ما با حضور در این المپیادها، هوش‌های برتر خود را به‌سادگی از دست می‌دهیم.به باور اینجانب، این انتقاد بسیار ساده‌لوحانه است زیرا هم‌اکنون بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما (به‌ویژه از دانشگاه‌های معتبر و شناخته‌شده‌ای مانند دانشگاه شریف) برای ادامه تحصیلات به کشورهای دیگر می‌روند که تعداد المپیادی‌ها در مقابل آنها ناچیز است و از طرف دیگر، اگر این دانش‌آموزان، امروز و به این ترتیب مهاجرت نکنند، فردا و به روشی دیگر شناخته می‌شوند و باز هم برای ادامه تحصیل می‌روند.
11- برگزاری المپیادها می‌تواند یکی از بهترین ابزارها برای تقویت انگیزه‌های جوانان باشد. باید در نظر داشت صرف برگزاری المپیاد باعث نمی‌شود که فردی توانا و توانمند شود؛ یعنی صرف موفقیت در المپیاد باعث نمی‌شود کسی به دستاوردهای چشمگیر علمی نایل شود اما می‌تواند در زمینه انگیزه‌دادن به جوانان و پدیدآوردن خودباوری در آنان، نقش بسیار زیادی داشته باشد
