تقلب آنلاین
از دیرباز همواره افرادی بوده و هستند که ترجیح می دهند به جای صرف وقت و انرژی برای یادگیری و خودآزمایی، وقت و انرژی خود را صرف تقلب و میان بر زدن کنند. تقلب در محیط آموزشی یکی از رایج ترین انواع آن به شمار می رود. اما امروزه به واسطه همه گیر شدن ابزار و تکنولوژی های هوشمند و اینترنت، مسئله تقلب و سرقت علمی، شکل جدیدی به خود گرفته است.
پیشرفت در زمینه اشاعه و مردمی کردن فناوری اطلاعات و در اختیار قرار گرفتن میلیاردها صفحه اینترنتی که اطلاعات، داده ها و دستاوردهای علمی و پژوهشی بسیاری را منتشر می کنند، امکان تقلب و رو نویسی نیز هر چه ساده تر شده است. البته این ابزار نیز مانند شمشیر دو لبه برای هر دو طرف، متقلب و مراقب، مزیت ها و محدودیت هایی را اعمال می کند به این ترتیب مسئله تقلب و از طرف دیگر کشف تقلب برای هر دو طرف هم ساده و هم پیچیده شده است.
****
اینترنت به نفع تقلب:
تاثیر اینترنت بر تقلب و سرقت علمی
شاید بتوان گفت که اینترنت بیش از هر ابزار دیگری به گسترش و ساده شدن تقلب کمک کرده است. موتورهای جستجوی اینترنتی امکان دسترسی به بی نهایت داده و اطلاعات را برای هر فردی که دانش کافی برای استفاده از آن را داشته باشد، فراهم می کنند. در کنار همه اینها، وجود صفحاتی که به طور تخصصی خدمات تقلب را برای افراد نیازمند، فراهم می کنند، خود پیدیده ای جالب توجه است. شرکت TurnItIn، اراده دهنده یکی از پیشرفته ترین ابزارها جهت کشف تقلب، در تحقیقی که بر روی بیش از 40 میلیون مقاله انجام داده یافته های خود را منتشر نموده است:
- تقلب، وارد شبکه های اجتماعی شده است: بیش از یک سوم، تمام تقلب هایی که در مقالات مورد بررسی کشف شده اند، مواردی هستند که افراد مطالب خود را از روی شبکه های اجتماعی، پرسش و پاسخ ها و گفتگوهای اینترنتی برداشت کرده اند.
-
- سایت های رسمی بیش از سایت های تقلب، مورد سوء استفاده قرار گرفته اند: بیش از یک چهارم تمام موارد تقلب، از سایت های رسمی و قانونی کپی برداری شده اند. این تحقیق نشان می دهد بسیاری از افراد متقلب، مطالب منتشر شده در سایت های علمی و آموزشی معتبر را در مقالات خود بدون ارجاع دادن استفاده کرده اند که این میزان بیش از دو برابر مواردی است که مستقیما توسط سایت های تقلب، پیشنهاد شده است.
-
- 15% سرقت های ادبی، از سایتهایی که دقیقا از تقلب، سود و منفعت مالی می برند تامین شده اند: سایتهای رسمی تقلب، مقام سوم را از نظر میزان استفاده دانش آموزان/ دانشجویان برای کپی بدون ارجاع به خود اختصاص می دهند.
-
- ویکی پدیا مهم ترین منبع تقلب: بیشترین مورد کپی بدون ارجاع، سایت ویکی پدیا است به این ترتیب ویکی پدیا محبوب ترین و پرکاربرد ترین سایت برای استفاده متقلبان است.
***
اینترنت علیه تقلب
همزمان با اوج گیری استفاده از اینترنت برای تقلب، شرکت هایی نیز برای کشف و بر ملا کردن موارد تقلب در فضای اینترنت شروع به کار کردند و ده ها برنامه، ابزارک و صفحه اینترنتی برای بررسی و کشف موارد تقلب، در مقالات و تکالیف درسی به وجود آمدند از جمله این موارد می توان به Dustball, Article Checker, or Plagiarismchecker اشاره کرد. این سایت ها امکاناتی را در اختیار معلمان و اساتید قرار می دهند که به کشف موارد تقلب و سرقت علمی بپردازند. معمولا این ابزارها، متن مورد نظر را از نظر میزان یکسان بودن با بانک اطلاعاتی موجود در حافظه خود می سنجند، و در این زمینه می توانند اکثر سایت ها، مجلات، مقالات علمی منتشر شده و گاه بانک اطلاعاتی تخصصی خود را که شامل مقالاتی که در فضای اینترنت مننتشر نشده اند نیز مورد کنکاش قرار دهند.
اما شرکت TurnItIn بزرگترین و گسترده ترین صفحه اینترنتی کشف تقلب در جهان به شمار می رود. این شرکت، در ازای گرفتن مبلغی جهت اشتراک، بانک اطلاعاتی بسیار وسیعی شامل 450 میلیارد از صفحات اینترنتی، 110 میلیون مقالات منتشر شده، 400 میلیون از مقالات دانش آموزان و دانشجویان را در بر دارد. از این نظر بزرگترین شرکت ارائه دهنده خدمات کشف تقلب در جهان به شمار می رود و امکانات زیادی را برای معلمان و اساتید فراهم می کند. این شرکت نه تنها متون را از جهت میزان یکسان بودن با سایر موارد می سنجد بلکه لینک متن اصلی را نیز برای بررسی بیشتر در اختیار استاد قرار می دهد به طوریکه استاد بتواند خود قضاوت کند که این قسمت از متن تا چه میزان با متن اصلی تطابق دارد و آیا تقلب رخ داده یا خیر.این ابزار جستجو، هرگز از اصطلاح تقلب استفاده نمی کند بلکه به جای آن پیغام می دهد که یک متن تا چند درصد با سایر منابع شبیه یا یکسان است .
****
تقلب عمدی یا سهوی؟
یکی از داغ ترین بحث هایی که ذهن تمام معلمان و اساتید را در این زمینه به خود مشغول می دارد این است که تقلب تا چه میزان عمدی و با برنامه ریزی و تا چه میزان در نتیجه اشتباه یا آشنا نبودن با روش ارجاع دهی رخ داده است. واضح است که بسیاری از افرادی که درگیر تقلب و کپی بردای از کارهای دیگران می شوند خود نسبت به این قضیه آگاهی کامل ندارند. برخی از این دانشجویان، استفاده از متن دیگران را تقلب نمی دانند و صرفا آن را برای کامل کردن متن خود استفاده می کنند. روشن است که در این زمینه میزان اطلاع رسانی و آموزش در مورد مصادیق تقلب و سرقت علمی می تواند از میزان تقلب بکاهد. در تحقیقی که در چند محیط آموزشی انجام شده وقتی اساتید مصادیق تقلب را به دانشجویان آموزش می دادند میزان کشف آن در مقالات و تکالیف دانشجویان 30 تا 35% کاهش یافت. این آمار نشان می دهد که بسیاری از افرادی که دست به سرقت ادبی می زنند آشنا با فنون ارجاع نویسی و استناد نیستند و نیاز به آموزش دارند.
****
مزایا و معایب استفاده از نرم افزارهای کشف تقلب
استفاده از ابزارهای مکانیزه کشف تقلب طرفداران و مخالفان خود را دارد. بسیاری از موافقان آن بر این باورند که استفاده از این ابزارها به اساتید کمک می کند در وقت و انرژی خود برای مطالعه دقیق و جزء به جزء تکالیف و مقالات صرفه جویی کنند و احتمال خطای انسانی را در کشف تقلب به حداقل برسانند. هر چه باشد هیچ کسی نمی تواند ادعا کند که نسبت به تمام اطلاعات و مطالبی که در مورد یک مسئله منتشر شده احاطه کامل دارد و می تواند صد در صد موارد تقلب را کشف کند.
اما بسیاری دیگر از کارشاسان نگران استفاده از ابزارهای مکانیکی کشف تقلب هستند. نگرانی های این فراد را می توان به این موراد خلاصه کرد:
1. قصاص قبل از جنایت: مخالفان استفاده از ابزارهای کشف تقلب نگران هستند که با گسترش استفاده از این ابزارها، دانشجویان به طور بالقوه، متقلب و ناصداق جلوه کنند یعنی قبل از اینکه بخواهند جرمی مرتکب شوند باید صداقت آنها مورد بررسی قرار گیرد به این ترتیب اصل برائت زیر سوال می رود و احساس ناخوشایندی در دانشجویان ایجاد شده و اعتماد بین اساتید و دانشجویان خدشه دار می شود.
2. دشواری قضاوت در مورد نیت: ممکن است بخش بزرگی از تقلب، ناشی از عدم آشنایی با اصول ارجاع نویسی علمی رخ داده باشد و فرد مرتکب، آگاه بر عمل خود نباشد در این صورت، قبل از اینکه آموزشی ببیند با برچسب متقلب رو به رو می شود.
3. اساتید در نقش کارآگاهان جنایی: اساتید، به جای دقت و صرف وقت برای مطالعه تکالیف و مقالات دانشجویان، و ایجاد ارتباط با ساختار ذهنی و خط سیر تفکر آنها، درگیر مراحل کشف جرم می شوند.
****
عوامل زمینه ساز تقلب
مسئله تقلب، تنها یک موضوع علمی نیست. ابعاد و عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند که برای از بین بردن یا دست کم به حداقل رساندن آن باید این عوامل و ریشه ها را مورد بررسی قرار داد.
- ناتوانی در مدیریت وقت: بسیاری از دانش آموزان، قادر به مدیریت صحیح وقت خود نیستند و اغلب تکالیف و امتحانات خود را تا روزهای آخر به تاخیر می اندازند. این مسئله سبب می شود که با نزدیک شدن مهلت نهایی تحویل تکالیف، دچار استرس و نگرانی شده و قادر به انتظام ذهنی نیستند و به تقلب روی می آورند.
- ضعف در تکنیک های مطالعه: بسیاری از دانش آموزان، روش های مطالعه را به خوبی بلد نیستند. این افراد نمی توانند مطالعه موثر و مفیدی داشته باشند و اغلب قادر نیستند مطالب مهم و اصلی را از حواشی تمیز دهند، مفاهیم اصلی را درک نمی کنند، و قادر نیستند خود را برای امتحان و یا تکالیف خود آماده کنند.
- عدم آگاهی و بیداری وجدان: برخی از دانشجویان، هنوز به درک کافی از اهمیت و نقش دانش و درک عمیق از مسائل نرسیده اند. نسبت به علم و دروس خود نگاهی سطحی دارند و ارزش، اهمیت و کاربرد دروس خود را در زندگی و کار خود درک نکرده اند.
- بی اعتنایی به موارد تقلب: در صورتی که اساتید یا مدیران آموزشی نسبت به بروز مصادیق تقلب، بی اعتنا باشند، این مسئله به زودی تبدیل به رویه ای معمول در بین سایر دانش جویان نیز خواهد شد. هر دانشجو باید این را در ذهن خود حک کند که : "یک نمره صفر در کارنامه بهتر از محرومیت از تحصیل است".
- ضعف در روش های تدریس و طرح درس: تقلب اغلب در دروسی رخ می دهد که طراحی مناسبی ندارند، و به صورت خشک و بی احساسی تدریس می شوند. ضعف در تکنیک های تدریس و طرح درس خسته کننده و غیر جذاب، شوق و انگیزه یادگیری را در دانشجویان از بین می برد و زمینه را برای تقلب فراهم می کند.
***
راهکارها:
- آموزش ارجاع دهی علمی: مهم ترین عاملی که می تواند میزان تقلب را به حد قابل توجهی کاهش دهد، آموزش روش صحیح ارجاع نویسی آکادمیک است. دانشجویان باید بیاموزند چگونه از نقل قول مستقیم و غیر مستقیم در مقالات و تکالیف خود استفاده کنند چگونه به منابع ارجاع بدهند و چگونه از منابع برای پروراندن مطلب خود استفاده کنند. آموزش کلید کاهش تقلب است.
- جریمه سنگین: باید عملکرد محکم و قاطعی در مقابل تقلب های عمدی صورت گیرد. این جریمه می تواند از نمره صفر در تکلیف خاص، تا محرومیت کامل از تحصیل و اخراج در صورت تکرار عمل، متغیر باشد. باید این پیام را منتقل کرد که صداقت آکادمیک ، مهم ترین خصوصیت هر دانشجو در هر فضای آموزشی است و تقلب مصداق دزدی و سرقت به حساب می آید و با درج در پرونده و جریمه های سنگین رو به رو خواهد شد.
- کمک به اساتید برای اصلاح روش های تدریس و طراحی دروس: این تنها دانشجویان نیستند که باید برای عدم تقلب آموزش ببینند، اساتید نیز باید برای طراحی دروس، تعیین اهداف آموزشی و راهبرد های تدریس موثر آموزش ببینند.
******
منابع:
Barseghian, Tina. (2010). Detecting Plagiarism with Online Tools. MindShift
Turner, Cory. (2014). Turnitin And The Debate Over Anti-Plagiarism Software. nprEd
Watters, Audrey. (2011). How the Internet Affects Plagiarism. MindShift
