یکی از دغدغه های والدین و معلمان، روش درست تشویق کردن کودکان است. اینکه چگونه موفقیت های آنان را مورد تشویق قرار دهیم و به آنها انرژی و شوق حرکت بدهیم و مراقب باشیم، صحبت های ما اثر معکوس در راه پیشرفت آنها نداشته باشد، برای بسیاری از ما دغدغه ای هر روزه است.
کارول ووک، یکی از پژوهشگرانی است که سالها در زمینه تاثیر تشویق های کلامی بر عملکرد کودکان تحقیق کرده، او بر این باور است تشویق های کلامی در صورتی که از عبارات نامناسبی استفاده شود، نه تنها اثر مثبتی ندارند بلکه می توانند نتیجه عکس داشته باشند و موجب به تاخیر افتادن رشد و به خطر افتادن اعتماد به نفس کودکان شود. او در این باره می گوید" وقتی برای تشویق کودکان آنها را باهوش و با استعداد خطاب می کنیم، این پیام را در پس آن منتقل می کنیم که موفقیت آنها بستگی به استعداد ذاتی آنها دارد و کمتر با تلاش و کوشش آنها مرتبط است. این عبارات به ناخودآگاه نقش توانایی های بالقوه مادرزادی را در کودکان مهم تر جلوه می دهد و ارزش تلاش و کوشش را پائین می آورد. آنها باور می کنند که موفقیت تنها در گرو هوش و استعداد خدادادی است."
مشکل در این دیدگاه خلاصه نمی شود، بلکه این نگرش به زودی با خود استرس و اضطراب زیادی را همراه می آورد و در تکالیف بعدی، کودکان دچار نگرانی از نتیجه عملکرد خود می شوند نگران می شوند که نکند به سیاق قبل، نتوانند موفق باشند نکند نمره خوبی نگیرند، نکند نتیجه نامطلوب به معنای زیر سوال رفتن هوش و استعدادشان تلقی شود.
ووک بر این باور است که تاثیر این مسئله بر دختران بسیار بیشتر از پسران است. یعنی دختران بیش از پسران نسبت به تشویق های کلامی حساس هستند. تشویق هایی که نه بر عملکرد بلکه بر شخصیت و صفات درونی دختران، متمرکز باشد کاملا می تواند روی عملکرد تجصیلی آنها تاثیر نامطلوب بگذارد. جالب است که محققان یکی از علل نمرات پائین دختران در دروس ریاضی را همین باور آنها به نقش استعداد و هوش ذاتی می دانند. دختران تصور می کنند که به طور ذاتی فاقد استعداد لازم در ریاضیات هستند و تلاش و کوشش منجر به بهبود عملکردشان نمی شود.
موفقیت در ریاضیات، تا حد زیادی بر تصور فرد و جامعه از نقش جنسیت وابسته است. پسران با این تلقین روحی رو به رو هستند، که ذاتا دارای قابلیت و استعداد بیشتری در ریاضیات هستند بنابراین، اعتماد به نفس بیشتری در مواجهه با مسائل دشوار ریاضی نشان می دهند در حالی که دختران، بالعکس هنگام رو به رو شدن با مسائل ریاضی تزلزل و نگرانی بیشتری نشان می دهند و عملکرد ضعیف تری به نمایش می گذارند.
ووک و سایر محققانی که در این حوزه به پژوهش پرداخته اند در مورد نقش کلیشه سازی و قضاوت های نامناسب بر افت عملکرد دختران هشدار می دهند. به گفته این پژوهشگران، قضاوت های کلیشه ای و متمرکز بر شخصیت و توانایی های مادرزادی، به جای معطوف کردن تمرکز دختران بر روی تلاش و مبارزه در جهت یادگیری و گذر از امتحانات مختلف زندگی، ذهن آنها را به سمت استعداد و هوش طبیعی منحرف می کند و از تلاش باز می دارد.
ووک به این نتیجه رسیده است که تشویق های والدین به خصوص مادران در سالهای نخست زندگی کودکان، تاثیر زیادی بر عملکرد تحصیلی آنان در سالهای آینده دارد. بنابراین اینکه والدین، تلاش کودکان را مورد تشویق قرار دهند و نه اینکه صرفا بر نتیجه متمرکز باشند، کمک می کند، کودکان به تلاش و تقلا ارزش دهند و نه صرفا به کسب نمره و موفقیت ظاهری.
نتایج تحقیق های نشان می دهد که جامعه پذیری و تربیت دختران آنها را این زمینه تلقین پذیرتر می کند و در نتیجه عملا باعث می شود دختران، توجه بیشتری به کسب نمره عالی، رتبه ممتاز و سایر نشانه های ظاهری موفقیت نشان دهند در حالی که پسران بیشتر بر روی مسیر رسیدن بر نتیجه متمرکز هستند و از خطر کردن و تجربه شکست کمتر بیم دارند. پسران می آموزند که شکست بخورند، بیفتند و بر خیزند اما دختران ناخودآگاه می آموزند که یا ذاتا صاحب همه چیز هستند و یا نیستند.
ووک به والدین پیشنهاد می کند در جمع خانواده خود، اوقاتی را برای توصیف شرایط دشوار، شکست ها و تلاششان برای تغییر وضعیت و گذر از سختی ها و چالش ها اختصاص دهند و کودکان را با مسیر پر فراز و نشیب زندگی و شوق به خطر کردن و به چالش گرفتن دشواری ها آشنا کنند. این مسئله ناخودآگاه بر عملکرد تحصیلی کودکان در بلند مدت نیز موثر است.
