«کتاب‌های کمک‌آموزشی، کمک یا کاسبی» به بررسی دیدگاههای چهار کارشناس فعال حوزه نشر شهداد شعبانی، صفر بیگ‌زاده، فرهاد تیمورزاده و رضا صفی‌خانی اختصاص دارد. این کارشناسان در تاثیرگذاری منابع کمک آموزشی هم‌عقیده‌اند هرچند برخی مدعی‌اند ناشران این حوزه هدفشان تنها کسب سود است.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- چهارمین جمع‌بندی درباره موضوع بررسی کمی و کیفی منابع کمک آموزشی، شامل ارزیابی‌‌های دکتر شهداد شعبانی، مدیرمسئول سنجش اول، رضا صفی‌خانی، مدیر فروش انتشارات دانشگاه صنعتی شریف، دکتر صفر بیگ‌زاده، وکیل دادگستری و کارشناس حوزه چاپ و نشر و دکتر فرهاد تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده است.
دو دهه امپراتوری مدرسان دانشگاه
شهداد شعبانی، مدیرمسئول سنجش اول، با یک نگاه تاریخی به پرسش خبرنگار (ایبنا) درباره بررسی کیفی و کمی آثار کمک آموزشی و فعالیت ناشران این حوزه پاسخ گفت. وی به دهه 60 و 70 دورانی که به «امپراتوری مدرسان» در دانشگاه‌ها توصیف‌اش کرده اشاره می‌کند. به‌عبارتی دیگر این فعال حوزه نشر معتقد است که به مدت 20 سال انتقال اطلاعات فقط از مسیر مدرس به دانشجو میسر بوده است. شعبانی در ادامه نتیجه می‌گیرد که این وضعیت بعد از ورود منابع کمک آموزشی مقاومت شدیدی در مدرسان دانشگاه برای پذیرش آنها ایجاد کرده بود. وی اصلی‌ترین دلیل آن وضعیت را این‌طور تشریح می‌کند: «منابع کمک آموزشی، کار یک مدرس دانشگاه را انجام می‌داد.» وی ادامه داد که فعالیت ناشران کمک آموزشی مانند یک مدرس دانشگاه، اطلاعات را از درون منابع استخراج و در درون سرفصل‌ها می‌گنجاند که حاصل این فرایند تولید یک کتاب کمک آموزشی بود.
سطح کیفی منابع کمک آموزشی مطلوب نیست
وی در ادامه به تاثیر منابع کمک آموزشی بر کنکور اشاره می‌کند: «منابع کمک آموزشی، حداقل استاندارد را برای داوطلب تحصیلات تکمیلی فراهم کرد. اتفاقی که موجب پیچیده‌تر شدن کنکور شد، البته نتیجه آن برای دانشجو و مدرسان خوب بود.» این فعال حوزه نشر به صراحت درباره کیفیت منابع کمک آموزشی گفت: «معتقدم منابع کمک آموزشی در حال حاضر از سطح کیفی مطلوب برخوردار نیستند.» شعبانی با تاکید بر اثربخشی مثبت منابع کمک آموزشی برای دانشجویان و دانش‌آموزان، به توسعه این منابع در قالب‌های مکتوب و نرم‌افزار‌های کامپیوتری اشاره می‌کند: «منابع کمک آموزشی نه تنها در ایران بلکه در دنیا بسیار توسعه پیدا کرده است. دوره‌های آموزش مجازی در قالب آموزش‌های مکاتبه‌ای و آموزش‌های غیرحضوری در دنیا بسیار بسیار توسعه یافته است.» وی پیش‌بینی می‌کند که «در آینده‌ای نزدیک به‌طور تقریبی همه دوره‌های آموزشی فعلی، به آموزش از راه دور تبدیل شوند.»
رشد «غولآسای» ناشران کمک آموزشی
رضا صفی‌خانی، مدیر فروش انتشارات دانشگاه صنعتی شریف، با انتقاد از رشد «غولآسای» ناشران کمک آموزشی می‌گوید: «چرا ما به‌عنوان ناشری که 20 سال در حوزه نشر فعالیت می‌کنیم، نتوانسته‌ایم اینقدر رشد کنیم؟ ناشران کمک آموزشی از کجا می‌آورند؟» وی به شیوه خدمات‌دهی ناشران کمک آموزش انتقاد دارد که وضعیتی در جامعه ایجاد کرده‌اند تا فقط اقشار خاص و متمول توانایی استفاده از امکانات آموزشی فعالان حوزه کمک آموزشی را داشته باشند. صفی‌خانی می‌گوید: «اکثر داوطلبان تحصیلات تکمیلی که از خدمات موسسات آموزش عالی استفاده می‌کنند «لکسوس» و «سانتافه» زیر پایشان است؛ به عبارتی دیگر، فضایی ایجاد شده که هرکس پول دارد می‌تواند درس بخواند، در غیر این‌صورت باید کارگری کند.» تیر انتقاد این ناشر دانشگاهی، کیفیت آثار کمک آموزشی را نیز نشانه می‌رود: «غلط‌های فاحش در کتاب‌های کمک آموزشی بی‌کیفیت فراوان است، در حالی‌که نظارتی بر تولید این آثار وجود ندارد.»
مشکلات نشر زنجیره‌ای است
در حالی‌که شعبانی و صفی‌خانی درباره کیفیت منابع کمک آموزشی هم‌عقیده‌اند اما ناشر کمک آموزشی بر تاثیر مطلوب این آثار اصرار دارد و مسیر طی شده 20 سال گذشته ناشران را مسیری قابل قبول برای دانشجو، دانشگاه و صنعت می‌داند. صفی‌خانی، مشکلات نشر را با ترسیم ارتباط گرانی کاغذ با ضعف نظارتی دولت در حوزه نشر، زنجیروار می‌داند.
صفی‌خانی خود را عاشق کار در حوزه نشر دانسته و در مقایسه‌ای بین ناشر دانشگاهی و ناشر کمک آموزشی می‌گوید: «ناشر دانشگاهی توانایی انتشار کتاب‌های باکیفیت را دارد؛ منابعی که می‌تواند به‌صورت رایگان در اختیار دانشجو قرار گیرد، اما برای تهیه کاغذ دچار مشکل هستیم.» وی در نهایت دولت را مخاطب قرار داده و گفت:«اگر دولت به ناشر دانشگاهی تسهیلات بدهد، راه خطایی نرفته است.»
ممیزی در حوزه منابع کمک آموزشی بی‌معناست
صفر بیگ‌زاده، وكيل دادگستری و کارشناس حوزه چاپ و نشر، ممیزی آثار کمک آموزشی و درسی را بی‌معنا دانست. موضوعی که قانون نیز بر آن اشاره داشته است.وی معتقد است:«شاید از اصلی‌ترین دلایل تعیین نشدن این ممیزی، تالیف این آثار براساس جزوه‌های درسی باشد که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.» این کارشناس حوزه نشر درباره تعریف واژه تالیف در قانون می‌گوید:«در متن قانون، تعریفی برای واژه تالیف وجود ندارد. حتی در قانون حمایت از مولفان و مصنفان نیز ارایه این تعریف پیش‌بینی نشده است.» بیگ‌زاده، نبود تعریف برای تالیف را نقص نمی‌داند و اصلی‌ترین دلیل این موضوع را نیز نیاز عنوان کرد: «یک تعریف واحد برای این واژه وجود ندارد. زمانی برای مفاهیم تعریف ارائه می‌شود که مردم توانایی حل مشکل مربوط با آن مفهوم را نداشته باشند.»
دانشجویان پزشکی به منابع کمک آموزشی بی‌نیازند
فرهاد تیمورزاده، مدیرمسئول انتشارات تیمورزاده، نیز با نگاهی متفاوت نسبت به دیگر مصاحبه شوندگان (ایبنا) درباره منابع کمک آموزشی گفت: «نشر منابع کمک آموزشی در حوزه پزشکی با سایر حوزه‌ها متفاوت است.» وی با اطمینان می‌گوید که از دو دهه گذشته در حوزه نشر منابع پزشکی مشکلی در کشور وجود نداشته است. اصلی‌ترین دلیل این ناشر حوزه پزشکی نیز، انتشار افست منابع پزشکی است. تیمورزاده، نیاز دانشجویان پزشکی به منابع زبان اصلی حوزه پزشکی را زمینه‌ساز بی‌نیازی آنها به کتاب‌های کمک آموزشی می‌داند.
