نشسته اند پشت همان نیمکت های آشنای قدیمی و چشم دوخته اند به تخته هوشمند. تخته هوشمند، نوه تخته سیاه های قدیمی است که گچ و یک تکه ابر، یار همیشگی شان بود و وقتی نوشته ها از رویش پاک می شد، کلی پودر رنگی در هوا پخش می شد و می نشست روی سر و لباس دانش آموزان و می جهید ته گلوی معلم. بعد هم تخته های سفید آمد که غزل خداحافظی با گچ را خواند و شد یار غار ماژیک که بدی های گچ را نداشت، اما بیشتر وقت ها خشک و بدون جوهر بود و به زحمت نقشی روی تخته می انداخت. تخته های هوشمند اما با لمس انگشتان کار می کند، درست مثل گوشی های همراه لمسی که صفحه اش با حرکت انگشت بالا و پایین می رود و حس خوب معلق بودن را به کاربر می دهد.
دانش آموزان کلاس سوم راهنمایی مدرسه شهید محسنی تهران نشسته اند پشت همان نیمکت های کهنه و آشنای قدیمی و چشم دوخته اند به این تخته هوشمند و تبلت های کوچک هفت اینچی شان. تبلت ها روشن می شود، همه دانش آموزان کلاس به اینترنت بی سیم وصل می شوند و تمرکز می کنند برای دادن آزمون. سوالات امتحانی را معلم از قبل آماده کرده و اطلاعات آزمون را به طور وایرلس به تبلت دانش آموزان می فرستد و حالا دانش آموزانی که به اینترنت وصل شده اند، سوالات را می بینند و همان جا روی صفحه کوچک تبلت، روی این برگه امتحانی الکترونیک، پاسخ آنها را می دهند. تبلت ها با نرم افزار classroom by mythware management کار می کند و معلم می تواند روی تبلت خود ببیند که هر دانش آموز چطور امتحان می دهد. روی تخته هوشمند هم می توان دید که هر دانش آموز با چه اندازه سرعت و دقت به سوالات پاسخ می دهد و در لحظه می توان فهمید که هر فرد به سوال ها پاسخ درست داده یا غلط.
تیک های سبز نشانه پاسخ درست است و ضربدرهای قرمز، نشانه جواب غلط و معلم کلاس توضیح می دهد که از سرعت دانش آموز در تیک زدن می فهمد که او چقدر به مطالب درسی تسلط دارد و برای پاسخ دادن به کدام سوالات مشکل دارد. معلم استرس دانش آموزان را نیز روی تبلت خود رصد می کند و اگر یک دانش آموز سوالات را جا بیندازد و به سراغ پرسش های بعدی برود یا پاسخ یک سوال را مرتب عوض کند و نشان دهد که در تصمیم گیری مردد است، متوجه می شود و در فرصت مناسب با دانش آموز حرف می زند. هر دانش آموز به محض پایان آزمون، بدون از دست رفتن وقت از نمره خود مطلع می شود و این می تواند دلچسب ترین نوع تصحیح اوراق امتحانی باشد.
معلم، متکلم وحده نیست
برعکس امتحانات سنتی که باید سرها پایین باشد و جیک هیچ کس در نیاید و نظم جلسه به هم نخورد، در امتحانات تبلتی هیچ کس محکوم به سکوت نیست. دانش آموزی که تبلت دارد با معلمش حرف می زند، اما نه با سر و صدا و جلب توجه بلکه با فرستادن یک پیغام برای معلم تا او بداند که دانش آموز برای پاسخ دادن به تعدادی از سوالات مشکل دارد یا می خواهد نکته ای را از معلم بپرسد.
این پیغام فرستادن ها در زمان هایی بجز امتحان نیز ادامه دارد و دانش آموزی که در کلاس درس قصد پرسیدن سوال را دارد یا می خواهد نظرش را بگوید، پیغامی برای معلمش می فرستد که تصویر یک دست به نشانه اجازه خواستن را نشان می دهد. دانش آموزان به فرستادن این پیغام ها علاقه دارند و معلم می گوید این شیوه، تعاملی برای اداره کلاس بهتر است.
مشق نویسی جذاب می شود
مشق نوشتن می تواند کابوس نباشد وقتی دانش آموز است و تبلت و قلم نوری. تبلت ها این اجازه را می دهد تا دانش آموزان از مباحثی که معلم روی تخته هوشمند نوشته، عکس بیندازند و تمرین های کلاسی را در خانه مرور کنند. همچنین با تبلت می شود تکالیف مدرسه را انجام داد و آن را به فلش مموری منتقل کرد و بعد هم تکالیف را به کلاس آورد و همراه معلم و همکلاسی ها آنها را مرور کرد. معلم ریاضی مدرسه شهید محسنی می گوید تبلت ها فرآیند یادگیری را برای دانش آموزان اثرگذار و لذتبخش کرده و چون دانش آموزان می بینند تبلت ارتباط آنها با مدرسه را شبانه روزی کرده (ارتباط با مدرسه و به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز از طریق سایت مدرسه) و برخلاف سیستم سنتی، بعد از رفتن به خانه این ارتباط قطع نمی شود، با شور و اشتیاق درس می خوانند. با این حال مدیر مدرسه شهید محسنی نگران خط دانش آموزان است. با قلم های نوری روی صفحه هفت اینچی تبلت ها نمی شود زیبا نوشت، این قلم ها روی صفحه می سُرند و تمرکز نوشتن با خودکار را ندارند. تمرین هایی که دانش آموزان روی تبلت هایشان نوشته اند و محاسبات ریاضی و سوالات عربی و انگلیسی را که پاسخ داده اند، این بدخط شدن را ثابت می کند.
محتوای آموزشی در دسترس نیست
با این که زمان زیادی از ورود تبلت به ایران نمی گذرد و هنوز عده زیادی از مردم آن را نمی شناسند، اما خواسته یا ناخواسته، واژه بازی به آن چسبیده است و عده ای فکر می کنند تبلت برای بازی کردن و وقت گذراندن ساخته شده است. با تبلت البته بازی هم می توان کرد، اما این حداقل کاربرد این وسیله است که پیداست دانش آموزان بدشان نمی آید بازی های دلخواه خود را در تبلت انجام دهند. اما مدیر این مدرسه معتقد است اگر دانش آموزان با تبلت بازی می کنند یا در اینترنت وقت می گذرانند و در نهایت چیزی عایدشان نمی شود، تقصیر همه کسانی است که برای آنها محتوای آموزشی تهیه نکرده اند.
اما حالا این بازی ها بسیار اندک است و در دسترس نیست، حتی سه مدرسه ای که تبلت به طور آزمایشی در آن وارد شده (یک مدرسه ابتدایی در پایه چهارم، یک مدرسه راهنمایی در پایه سوم و یک دبیرستان در پایه اول در مناطق چهار، پنج و ۱۷ تهران) از نظر محتوای آموزشی نیز در مضیقه اند. در واقع تبلت ها در حالی به سیستم آموزشی کشور وارد شده که پیش از آن محتوای متناسب با نیازهای آموزشی دانش آموزان تولید نشده، در حالی که تولید محتوای آموزشی مبتنی بر سیستم عامل اندروید ـ که قابل استفاده در تبلت باشد ـ نیازی جدی است. هم اکنون در مدارس پایلوت، در تبلت دانش آموزان نسخه پی.دی.اف کتاب های درسی وجود دارد که البته در مدرسه شهید محسنی فقط درس های ریاضی، کامپیوتر، علوم و زبان انگلیسی را شامل می شود و بخوبی نشان می دهد در سیستم آموزش و پرورش، تولید محتوای آموزشی با کمبود شدید مواجه است.
بچه ها دوست ندارند به عقب برگردند
نخستین روزهایی که صحبت از ورود تبلت به مدارس داغ بود، حرف بر سر حذف شکاف دیجیتال میان مناطق محروم و برخوردار کشور بود. آن روزها بحث بر سر این بود که دانش آموزان مناطق روستایی و عشایری که شانسشان برای استفاده از فناوری های نوین کمتر از دانش آموزان شهری است در اولویت استفاده از تبلت باشند، اما این بحث ها ادامه یافت تا تبلت ها سرانجام به شهر تهران رسید.
البته در سه کلاس درس از سه مدرسه پایلوت، همه دانش آموزان از قبل با تبلت آشنا نبودند و ورود تبلت به زندگی آنها اتفاقی تازه محسوب می شود. بچه های کلاس سوم راهنمایی مدرسه شهید محسنی می گویند دیگر حاضر نیستند از تبلت ها جدا شوند و درس را به شیوه سنتی بیاموزند. مدیر و معلمان این مدرسه نیز می گویند دیگر نمی شود به عقب برگشت و دانش آموزی را که انواع تکنولوژی ها را اطراف خود می بینند با گچ و تخته جذب مدرسه کرد. پس ورود تبلت به مدارس یک فرصت است، به شرط این که مقدمات ورود این وسیله کمک آموزشی نیز مهیا باشد. هدف مدارس، تربیت دانش آموزان برای فرداست و فردا نیز در تسخیر تکنولوژی است. پس طبیعی است که مدارس نباید از موج فناوری که هر روز پرقدرت تر از دیروز در حرکت است، عقب بمانند و همین طور معلمان که امروز سواد دیجیتال بسیاری از آنها کمتر از دانش آموزان است و به روز شدن دانش آنها برای خروج سیستم آموزشی کشور از رخوت و بی حالی ضروری است.
وقتی تبلت مدارس جهانی شد
سابقه ورود تبلت به مدارس به سال ۲۰۰۸ میلادی یعنی زمانی که طرح یک لپ تاپ برای هر دانش آموز با حمایت بانک جهانی کلید خورد، برمی گردد. جامعه هدف این طرح، کشورهای در حال توسعه بویژه کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین بود که خیلی زود در کشورهای آرژانتین، بولیوی، برزیل، پرو، اروگوئه، شیلی، کلمبیا، السالوادور، هائیتی، جاماییکا، مکزیک، هندوراس، نیکاراگوئه، پاراگوئه، اکوادور، ونزوئلا و ترینیداد و توباگو اجرایی شد. در آسیا نیز در کشورهایی نه چندان دور از ما این طرح اجرا شد، به طوری که در هند در طرح آکاش، در ترکیه در طرح فاتح، در کره جنوبی در قالب برنامه آموزشی هوشمند (آغاز طرح در هر سه کشور از سال ۲۰۱۱) و در تایلند از سال ۲۰۱۲ تبلت به مدارس وارد شد. این در حالی است که تبلت به مدارس ایران از سال ۲۰۱۴ وارد شده و در مقایسه با کشورهایی که تبلت را پیشتر تجربه کرده اند با حرکتی کند پیش می رود. (هم اکنون کمتر از ۲۰۰ تبلت در مدارس ایران توزیع شده در حالی که هند این طرح را با توزیع صدهزار تبلت آغاز کرد)
این در شرایطی است که هنوز موضوع مالکیت دانش آموزان بر تبلت ها شفاف نیست و این تبلت ها به منزله امانتی در دست دانش آموزان است که در صورت بروز هر حادثه، خانواده دانش آموزان باید خسارت ها را جبران کنند. این در حالی است که در لبنان ـ که برنامه توزیع ۱۵ هزار تبلت در دبیرستان های دولتی را در دستور کار دارد ـ قرار است برای تامین هزینه تبلت ها وام های بدون بهره، بدون ضامن و با اقساط دو ساله در اختیار خانواده ها قرار بگیرد.
