محمدابراهیم محمدی (مدیرکل سابق فرهنگی وهنری وزارت آموزش و پرورش)
بدون تردید، پژوهش به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین بخش هردستگاه نقش مهمی در فرصت‌سازی و ارائه خدمات بهتر ایفا می‌کند. پژوهش را می‌توان درمرجعیت علمی و نیازشناسی میدانی سرآمدترین مجموعه درون دستگاهی دانست زیرا به تجربه ثابت شده است؛ رفعت و رخوت سازمان بی‌ارتباط به مکانت وجایگاه پژوهش نیست.عنایت به پژوهش وحمایت از دست آوردهای آن یکی از شاخص‌های بلامنازع نهادهای جویای سروری و سرآمدی است.
نبود پژوهش ویا نگاهی تکلیفی به پژوهش و یا عادت به پژوهش‌های خنثی، کم خاصیت و انتزاعی حاصلی جز انزوای دستگاه وکاهش سودمندی آن ندارد. حق این است که آموزش وپرورش با توجه به ماموریت خطیر مهندسی رفتار اجتماعی خود، که بیش از سایر دستگاه‌ها به‌فعالیت‌های پژوهشی و به‌ویژه مطالعات کاربردی نیازمند است، این نهاد عظیم که جامعه هدف پردامنه‌ای را راهبری می‌کند؛ بیش از هردستگاه دیگری به پژوهش و یافته‌های آن توجه کند.
دراین مجموعه به‌غایت بزرگ، که همه ساله صدها برنامه با هزاران میلیارد اعتبار در تراز ملی ومنطقه ای هزینه و اجرا می‌شود اهمیت و حساسیت پژوهش بیش ازهرجای دیگری محسوس است. شکی نیست که پژوهش مسئله محور ومبتنی برنیاز؛ درآمد خوبی بربهره‌وری ازمنابع وبهبود مدیریت‌های آموزشی وتربیتی خواهد بود.
امروز که آموزش وپرورش به‌دلیل نیاز، ضرورت ومهم‌تر از همه، مطالبات عمومی ناگزیر بهتغییر ریل ونوسازی بسته برنامه آموزشی وپرورشی است بیش ازهرزمان دیگری به‌نسخه علاج‌بخش پژوهش نیازمند است.
تغییر دربرنامه‌های پرهزینه وکم فایده که ازگذشته‌های دور هم‌چنان به زحمت وبه صورت تکلیفی اجرا می‌شود، با ابزارهای پژوهشی وسنجه‌های افکارسنجی، قابل اصلاح وبه‌سازی است. بی‌تردید مطالعات پژوهشی به ویژه درجامعه میدانی مورد هدف؛ مجموعه را از آزمون وخطا، موازی‌کاری‌ها واختلالات برنامه‌ای مصون خواهد ساخت. پژوهش درنهاد بزرگی چون آموزش وپرورش که مسایل نوپدید ونیازهای انبوه تربیتی وآموزشی آن پر‌دامنه وپراگندگی آن فراخ است، نیازی حیاتی وپیوسته است. شایسته است مراکز پژوهشی آموزش وپرورش ضمن اهتمام افزون به پژوهش‌های کاربستی، اولویت‌های پژوهشی را با محوریت دانش‌آموز ومدرسه رصد وشتاب بخشد. دورنیست اگر گفته شود منابع زیادی بدلیل فاصله زیاد پژوهش با مدرسه ونیزشتاب وفراوانی مسائل دانش‌آموزی هدررفته ودرحالت خوش‌بینانه فایده آن با هزینه تناسب نداشته است.
امروزه که بازار پایان‌نامه نویسی داغ واقبال به سفارش وحمایت‌های مادی ومعنوی افزون است، مدیریت‌های پژوهشی می‌توانند ضمن قرارداد با مراکز علمی وحمایت ازپایان‌نامه‌های سفارشی؛ انبوه مسایل آموزش وپرورشی را بهتر وبیشتر پی‌بگیرند. مسائل پرشمار آموزش وپرورش که بی‌ارتباط با مسایل اجتماعی وخانوادگی و... نبوده و دامنه‌ای به وسعت مدرسه و منطقه، ملی ومحلی گسترده است؛ پایانی خواهد بود بربی مسئله‌گی که امروزه دامن بسیاری ازپروژه‌های دانشگاهی را گرفته وزمینه را برای پدیده پایان‌نامه‌های استیجاری و صنعت کاذب پایان‌نامه نویسی فراهم ساخته است.
ناگفته پیداست ایجاد سامانه ملی نیازپژوهی حلقه مفقوده پژوهش درآموزش وپرورش است؛ رنگین کمان مخاطبان این نهاد باپراکندگی قومی، گویشی، اقلیمی و... این ضرورت را برای نیازشناسی امری ناگزیر ساخته است. شایسته‌تر این است در این نهاد عظیم وعزیز، همه برنامه‌ها با پیوست پژوهشی همراه شود و پیش وپس ازاجرا در محک پژوهش‌ها راست‌آزمائی شود.
شایسته نیست با وجود مراکز پژوهشی، پژوهشگران کارشناس ودسترسی‌های انبوه به سامانه‌های نیاز شناسی برنامه‌های ما با نیاز، ذائقه وعلاقه دانش‌آموزان بیگانه باشد. باید با پژوهش تاریخ، بسته برنامه‌ها روزآمد شود و باملاحظات سنی وجنسیتی واقلیمی قدرت انتخاب برای دانش آموزان افزایش یابد.
