حتماً یادتان می‌آید. همه مان یادمان هست؛ چون تا بوده، همین شکل و شمایل را داشته است؛ دفترچه ثبت نام و انتخاب رشته کنکور را می‌گویم؛ همان که از وقتی که به دستمان می‌رسید، آنقدر دنگ و فنگ داشت که گاه یه گوشه‌ای می‌ماند تا روزها و ساعت‌های پایانی مهلت ثبت نام، که چه محشری به پا می‌شد و تمام اهل خانه را گرفتار می‌کرد. همه آستین بالا می‌زدند تا هرکدام به تناسب برداشت و تجربه شان، گوشه‌ای از این دفترچه را رمزگشایی کنند؛ دفترچه‌ای که از پس هر صفحه‌اش که با تمام قوا بر می‌آمدی، صفحه بعد با کدها و نمایه‌های اسرارآمیزش، پیش رویت قد علم می‌کرد تا ساعت‌ها ذهنت را به خود مشغول کند.
راهنمای پر کردن فرم و استفاده از دفترچه هم برای خودش حکایتی داشت که اندر احوالات آن می‌توان شرح ملالت‌ها داد؛ راهنمایی که گاه برای پی بردن به رمز و راز آن باید سراغ راهنماهای دیگر می‌رفتی. البته در هر فامیل بودند افراد باتجربه‌ای که به مدد پشت کنکور ماندن‌های طولانی، دیگر خبره کار می‌شدند و با سرمایه‌ای که در این سال‌ها پشت سد کنکور اندوخته بودند، دایرئ‌المعارفی می‌شدند برای تازه کارها.
در گیر و دار انتخاب رشته و کد شهر و کد دانشگاه و الی آخر، افرادی هم بودند که تمام هم و غمشان پذیرفته شدن در رشته پزشکی بود و بعد ناگهان فوق دیپلم علوم آزمایشگاهی قبول می‌شدند و هاج و واج می‌ماندند که با آن رتبه درخشان چگونه چنین چیزی ممکن است، آن هم در شرایطی که اصلاً این رشته را انتخاب هم نکرده بودند. اینجا بود که کاشف به عمل می‌آمد که داوطلب مورد نظر، کد رشته را اشتباهی انتخاب کرده و حالا هم چاره‌ای ندارد جز اینکه دانشجوی رشته تحمیلی شود یا اینکه دو سال منتظر بماند تا دوباره بتواند شانس خود را امتحان کند.حالا هم با اینکه پر کردن فرم‌ها و انتخاب رشته، اینترنتی شده، اما وضعیت هنوز هم همان منوال است و کدها و تبصره‌ها، همچنان ذهن داوطلبان را ساعت‌ها به خود درگیر می‌کند.
علی 18 ساله که از داوطلبان امسال است، می‌گوید: «چند ساعتی با پدر و مادرم وقت گذاشتیم تا توانستیم بالاخره انتخاب رشته را انجام دهیم. تنهایی خیلی سخت است. دوستانم هم وضعیت مشابهی دارند و کمتر کسی را دیده‌ام که بتواند به تنهایی از پس انتخاب رشته برآید. اصلاً گاهی وسط کار منصرف می‌شوی!»
بهار هم تجربه مشابهی دارد. او که سال گذشته در کنکور سراسری شرکت کرده، یکی از علت‌های موفق نشدنش را سردرگمی زیادی می‌داند که هنگام انتخاب رشته با آن مواجه بوده است. او می‌گوید: «دلم می‌خواهد بدانم کسانی که دفترچه کنکور را طراحی کرده‌اند، خودشان واقعاً از آن راضی هستند؟!»
مادر بهار هم که به گفته خودش یک فرزند دیگر درآستانه کنکور در خانه دارد، می‌گوید: «تمام مسائلی که به خاطر کنکور بچه‌ها رعایت می‌کنیم، یک طرف و این ثبت نام و انتخاب رشته هم یک طرف! باور کنید من خودم تا چند شب خواب انتخاب رشته می‌دیدم از بس که به خاطر آن درگیر بودیم. البته هستند مؤسساتی که کار انتخاب رشته را انجام می‌دهند اما هم مبلغی که دریافت می‌کنند بالاست و هم اینکه شاید انتخاب آنها لزوماً دلخواه نباشد و فرزندمان ناچار شود فقط به خاطر پذیرفته شدن در دانشگاه، تن به تحصیل در هر رشته‌ای بدهد.»
مهدی امانی، 63 ساله و پدر 3 فرزند هم در این باره می‌گوید: «تمام فرزندان من سال‌های گذشته در کنکور سراسری پذیرفته شده‌اند و شکر خدا از رشته‌های تحصیلی شان هم راضی هستند اما خوب یادم می‌آید که برای انتخاب رشته چقدر دچار استرس می‌شدند و همگی مان درگیر این کار می‌شدیم. به عقیده من بهتر است سازمان سنجش در طراحی دفترچه کنکور تجدیدنظری کند تا کار داوطلبان راحت‌تر شود و بچه‌ها دچار استرس نشوند.» البته دست اندرکاران سازمان سنجش به دلیل اینکه قوانین و تبصره‌ها برای خودشان ملموس و شناخته شده هستند، شاید چندان به این نکته پی نبرند اما از دید داوطلبان، پر کردن فرم ثبت نام و انتخاب رشته، همواره با مشکلات زیادی مواجه بوده است.
همه به دنبال بهترین انتخاب
همین دردسرهای انتخاب رشته و اینکه اگر فلان کد را بالا‌تر بزنی، شانست بیشتر می‌شود و انتخاب اول و دوم و دهمت چه باشد که جزو پذیرفته شدگان امسال باشی، گاهی داوطلبان را آنچنان سردرگم می‌کند که راهی پیش پای خود نمی‌بینند مگر کمک گرفتن از مؤسسات آموزشی برای انتخاب رشته دانشگاهی که وقتی زمانش می‌رسد، کار و بارشان حسابی سکه است.
هستند مؤسسات ریز و درشتی که کمی پیش از اعلام نتایج کنکور در نیمه اول مرداد در کوچه و خیابان‌های شهر به ناگهان متولد می‌شوند و پس از پایان مهلت انتخاب رشته و حتی گاهی پیش از اعلام نتایج نهایی کنکور بی‌سر و صدا به کار خودشان پایان می‌دهند و دیگر اثری از آنها دیده نمی‌شود، تا سال بعد. به قول معروف هم که «تا سال دیگر، کی مرده و کی زنده!»
اگر به خیابان‌های اطراف دانشگاه تهران سری بزنید، با حجم بیشتری از این آگهی‌ها مواجه می‌شوید. دفاتر ارائه‌کننده مشاوره در طبقات بالا و پایین کتاب‌فروشی‌ها و دکه‌های اینترنتی حرفه‌ای را هم نباید از یاد برد که هرکدام شیوه خودشان را برای تبلیغات دارند و گاهی آنچنان تضمینی برای قبولی می‌دهند که داوطلب به آسانی جذب آن شده و اختیارش را تمام و کمال به دست این مشاوران می‌سپارد.
لیدا 18 ساله از همان داوطلبانی است که یکی از این مؤسسات را برای انتخاب رشته برگزیده است. او می‌گوید: «از طریق آگهی برای این کار اقدام کردم. با شماره درج شده در آگهی تماس گرفتم و اسم و مشخصاتم را برایشان پیامک کردم. دو روز بعد با من تماس گرفتند و وقت مشاوره برایم تعیین کردند. 300هزار تومان هم هزینه مشاوره‌ام شد و در نهایت انتخاب رشته را انجام دادم.» او ادامه می‌دهد:« البته بعداً به این نتیجه رسیدم که اگر خودم هم انتخاب رشته می‌کردم تقریباً به همین صورت بود. به هرحال اگر در رشته دلخواهم قبول شومارزشش را دارد.»
سپهر هم تجربه مشابهی دارد. «وقتی با مؤسسه تماس گرفتم به من گفتند که صفرتا صد کار را ما انجام می‌دهیم، چرا که به نرم افزارهای انتخاب رشته آشنایی کامل داریم. آنها عنوان کردند حتی پر کردن فرم انتخاب رشته را هم برایم انجام می‌دهند و اصلاً لازم نیست خودم کاری بکنم. هزینه‌اش هم 250 هزار تومان شد که فکر کنم نسبت به جاهای دیگر مناسب‌تر بود.» البته اگر با مؤسسات مشاوره مختلف تماس بگیرید، مطمئناً قیمت‌های متفاوتی را می‌شنوید که معمولاً از 200 هزار تومان آغاز می‌شود و تا حدود 500 هزار تومان هم می‌رسد که برای مشاوره در انتخاب رشته از شما دریافت می‌شود. البته بسیاری از خانواده‌ها با رضا و رغبت چنین هزینه‌ای را پرداخت می‌کنند، چرا که هم آنها را از دردسر انتخاب رشته راحت می‌کند و هم خیال می‌کنند که تضمینی است برای قبولی فرزندانشان.
فاطمه مشفق 45 ساله و خانه دار در این باره می‌گوید: «سال گذشته برای انتخاب رشته دخترم به یکی از این مؤسسات که اتفاقاً اسم و رسم دار هم بود، مراجعه کردیم. برخوردشان خیلی خوب بود و تا می‌توانستند هم به ما تضمین دادند و خیالمان را راحت کردند. مبلغ نسبتاً زیادی هم هزینه کردیم اما متأسفانه دخترم در کنکور پذیرفته نشد و زمانی که به مؤسسه مراجعه کردیم، آنها اصلاً پاسخ قانع کننده‌ای به ما ندادند و عنوان کردند رتبه دخترم آنقدر بالا بوده که شانس زیادی نداشته است. حالا حرف من این است که آنها همان وقت تعیین رشته می‌توانستند به ما بگویند که با این رتبه، شانس زیادی وجود ندارد و چرا بعد از اعلام نتایج، چنین حرفی را پیش کشیدند!» با وجود بازار داغ مؤسسات انتخاب رشته، هنوز هم بسیاری از داوطلبان خودشان به تنهایی یا با کمک خانواده‌هایشان، انتخاب رشته می‌کنند که البته این، کاری است که مسئولان سازمان سنجش هم بر آن تأکید دارند.
دکتر ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش اعلام کرده بود امسال به‌طور میانگین ازهر صدنفر حدود 70 نفر وارد دانشگاه می‌شوند و این یعنی انتخاب رشته بیش از پیش به علاقه و محدودیت‌های خود داوطلب بستگی پیدا می‌کند.حسین توکلی، مشاور عالی سازمان سنجش نیز در این رابطه تأکید کرده بود متخصص‌ترین و بهترین فرد مشاور برای یک داوطلب خود او است، زیرا فرد نسبت به خصوصیات خلقی و شخصیتی خود آگاهی و بینش بیشتری دارد. بنابراین می‌تواند بهترین انتخاب را داشته باشد. البته مطالعه دقیق ویژه‌نامه نرم‌افزار و پیک سنجش برای انتخاب رشته ضروری است.به گفته او، داوطلبان نباید به گونه‌ای انتخاب رشته کنند که بعد از اعلام نتایج حسرت بخورند که ای کاش اولویت دوم را اول قرار می‌دادم. همچنین باید مکانی را برای تحصیل برگزینند که از لحاظ معیشتی و اقلیمی با مشکل مواجه نشوند.
با تمام این حرف‌ها، وقتی پای ثبت نام برای کنکور و انتخاب رشته به میان می‌آید، جنب و جوش و ولوله‌ای در خانواده‌هایی که کنکوری دارند، راه می‌افتد و محشری به پا می‌شود که بیا و ببین. همه تلاش می‌کنند یک گوشه کار را بگیرند و هر کمکی که می‌توانند در این زمینه بکنند. حال و هوای کنکور، روزهای پر تلاطم انتخاب رشته و انتظار برای اعلام نتایج، چیزی است که بیشتر ما تجربه‌اش کرده‌ایم. بعضی‌ها با خوشی از آن یاد می‌کنند و برخی دیگر هم آهی می‌کشند و حسرت روزهای رفته می‌ماند به دلشان که اگر آن موقع می‌دانستیم!...
واقعیت این است که بسیاری از اتفاقات مهم زندگی، در همان 17، 18 سالگی، یعنی همان وقتی که چیز زیادی از زندگی نمی‌دانیم، برایمان رقم می‌خورد. رشته‌ای که در آن تحصیل می‌کنیم، کار و بسیاری از مراودات ما را در آینده رقم می‌زند و حتی در مسائل شخصی همچون ازدواج نیز بی‌تأثیر نیست پس صرف اندکی زمان و حوصله بیشتر در این روزهای پر تلاطم، قطعاً پرفایده خواهد بود؛ حتی با آن دفترچه پر رمز و راز که معلوم نیست تا چه زمانی قرار است با همان شکل و شمایل قدیمی، پیش روی داوطلبان قرار بگیرد!
