چندسالی است که مسوولان وزارت علوم و سازمان سنجش آموزش کشور اقدام به ارایه آمارهای افتخارآمیز از بالارفتن شانس قبولی داوطلبان کنکور، مجاز به انتخاب‌رشته‌شدن همه داوطلبان کنکور یا مسایلی از این دست می‌کنند. در تازه‌ترین آنها، عباس خدایی، رییس سازمان سنجش می‌گوید: «شانس قبولی کلی داوطلبان 70درصد است. یعنی از هر 100 نفر70 نفر قبول خواهند شد.» بالارفتن شانس قبولی داوطلبان کنکور و مجاز به انتخاب‌رشته‌شدن همه داوطلبان، واقعیتی جاری در کنکور سراسری است اما تمام واقعیت نیست. چراکه آمارهای رسمی سازمان سنجش آموزش کشور نشان از آن دارد بالارفتن شانس قبولی در کنکور مربوط به دانشگاه‌های دولتی و باکیفیت کشور نیست، بلکه مربوط به دانشگاه‌هایی همچون، دانشگاه پیام‌نور، دانشگاه‌های غیرانتفاعی، دانشگاه‌های مجازی و نیمه‌حضوری و... می‌شود. بر اساس آمارهای رسمی، یک‌میلیون‌و31هزار داوطلب در کنکور سراسری شرکت کرده‌اند که ظرفیت‌های اعلام‌شده از سوی دانشگاه‌ها رقمی معادل 369هزارو59 صندلی در دانشگاه‌هاست.
اما نکته حایزاهمیت، سهم بالای دانشگاه‌های پولی و سهم اندک دانشگاه‌های رایگان و باکیفیت در ظرفیت‌های اعلام‌شده است. بررسی‌های «شرق» نشان می‌دهد از مجموع 679هزارو59 ظرفیت کنکور، 573هزارو444 ظرفیت مربوط به دانشگاه‌های پولی (معادل 4/84درصد از کل ظرفیت‌ها) و 105هزارو588 ظرفیت مربوط به دانشگاه‌های دولتی و باکیفیت (معادل 6/15درصد از کل ظرفیت‌ها) است. با این حساب صحبت‌های رییس سازمان سنجش مبنی بر اینکه «از هر 100 نفر 70 نفر قبول خواهند شد» را باید اینگونه در معرض دید و تصمیم داوطلبان و خانواده‌های آنها قرار داد که از هر 100 نفر 10 نفر در دانشگاه‌های دولتی و رایگان جذب می‌شوند و از هر100 نفر 60 نفر در دانشگاه‌های پولی اعم از پیام‌نور، غیرانتفاعی، مجازی و نیمه‌حضوری، دوره‌های شبانه، دانشگاه فرهنگیان و پردیس‌های خودگردان جذب می‌شوند؛ مساله‌ای که از یک‌سو نشان‌دهنده خاموش‌شدن تدریجی چراغ آموزش‌عالی رایگان و باکیفیت در کشور است و از سوی دیگر غلبه دانشگاه‌های پولی (و باکیفیت پایین‌تر نسبت به دانشگاه‌های دولتی) بر دانشگاه‌های دولتی و مادر کشور است.
به عبارت دیگر این مساله باعث شده بخش زیادی از داوطلبان کنکور سراسری علاوه بر اینکه شانس اندکی برای قبولی در دانشگاه‌های دولتی داشته باشند، مجبور به حضور در دانشگاه‌هایی شوند که کیفیت آموزشی پایین‌تری نسبت دانشگاه‌های پولی دارند و در قبال خدمات آموزشی از دانشجویان شهریه‌هایی نیز دریافت می‌کنند.
ظرفیت مازاد در رشته ریاضی و کمبود ظرفیت در رشته تجربی
فارغ از مسایل مطرح‌شده، آمارهای سازمان سنجش نشان می‌دهد، در رشته ریاضی مازاد ظرفیت و در رشته تجربی کمبود ظرفیت وجود دارد. در همین رابطه، رییس سازمان سنجش با بیان اینکه در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی مازاد ظرفیت وجود دارد، گفت: تعداد مجازین به انتخاب رشته در گروه علوم ریاضی و فنی 191هزار و551 نفر و ظرفیت پذیرش 254هزار و686 نفر است. خدایی ادامه داد: تعداد داوطلبان مجاز به انتخاب رشته در گروه آزمایشی علوم‌تجربی 443هزار و881نفر و ظرفیت پذیرش آن 190هزار و140نفر است. تعداد داوطلبان مجاز به انتخاب رشته در گروه آزمایشی علوم انسانی 217هزار و245نفر و ظرفیت پذیرش آن 213هزار و911 نفر است.
وی در مورد تعداد ظرفیت گروه آزمایشی هنر و زبان‌های خارجی نیز اظهار کرد: تعداد داوطلبان مجاز به انتخاب رشته در گروه آزمایشی هنر40هزارو640 نفر و ظرفیت پذیرش آن 16هزار و182نفر است. تعداد داوطلبان مجاز به انتخاب گروه‌های آزمایشی زبان‌های خارجی نیز 99هزارو104نفر و ظرفیت پذیرش آن 20هزارو 778نفر است. به‌طور کلی تعداد داوطلبان به انتخاب رشته در آزمون سراسری سال 93، 992هزارو421نفر است و ظرفیت پذیرش آن 695 هزارو 697 نفر است.
دانشگاه‌های پولی نیازمند توجه جدی دولت
دانشگاه‌های پولی در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش‌عالی است که در دولت‌های نهم و دهم سهم آنان در آموزش‌عالی کشور افزایش یافت و حالا دامنگیر دانشگاه‌های کشور شده است. بخش اول دانشگاه‌های پولی مربوط به دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه پیام‌نور و غیرانتفاعی است؛ دانشگاه‌هایی که در مقایسه با دانشگاه‌های مادر و دولتی کشور نه‌تنها تلاشی برای رقابت و افزایش کیفیت آموزشی خود نمی‌کنند، بلکه هرسال سهم آنان در ظرفیت پذیرش دانشجویان در کنکور سراسری افزایش می‌یابد؛ اتفاقی که از سال 1387 در آخرین سال فعالیت دولت نهم آغاز شد و در دولت دهم نیز بیش از پیش تقویت شد.
بخش دوم دانشگاه‌های پولی پردیس‌های پولی دانشگاه‌های مادر کشور از جمله دانشگاه تهران، علوم پزشکی تهران، صنعتی شریف و... است. این دانشگاه‌ها از سال 1388 همزمان با آغازبه‌کار دولت دهم، شروع به فعالیت کردند. هدف ابتدایی این پردیس‌های پولی جلوگیری از مهاجرت دانشجویان ایرانی به کشورهایی نظیر هند و مالزی و جذب دانشجویان خارجی بود. اما آنچه که طی پنج‌سال اخیر از عملکرد پردیس‌های پولی به چشم می‌آید، فرش قرمز این پردیس‌ها برای کسانی است که توانایی پرداخت مالی 40 تا 80میلیون‌تومان برای دریافت مدرک فوق‌لیسانس و دکترا (با مهر دانشگاه‌های مادر نظیر دانشگاه تهران، علوم‌پزشکی تهران، صنعتی شریف و...) را دارند؛ مساله‌ای که به‌روشنی عدالت آموزشی در ایران را خدشه‌دار می‌کند.
حالا به نظر می‌رسد این دو بخش از دانشگاه‌های پولی که در دولت‌های نهم و دهم به دلیل سیاست‌های غلط در حوزه آموزش‌عالی شروع به فعالیت کرده‌اند و روزبه‌روز سهم خود را افزایش داده‌اند نیازمند توجه جدی دولت تدبیر و امید است؛ توجه جدی‌ای که می‌تواند کیفیت ازدست‌رفته در برخی بخش‌های آموزش‌عالی ایران را دوباره به نظام آموزش‌عالی کشور بازگرداند.
