همه ما با این عبارت آشنا هستیم که "احتیاج مادر اختراع است" معمولا این عبارت را زمانی به کار می بریم که قصد داریم توضیح دهیم چگونه نیاز بشر به بقا یا حفظ داشته هایش او را مجبور به کشف یا اختراع چیزهای مفید کرده است. اما در عین حال تاریخ انسانیت، پر است از ایده ها و اختراعات جالب توجهی که نه به خاطر احتیاج بلکه در اثر فکر آزاد و تخیل انسان ها به وجود آمده است.
استیون جانسون معتقد است که بسیاری از اختراعات مهم و تاریخ ساز در اثر بازی و تخیل آزاد به وجود آمده اند. کامپیوترهای امروز یکی از همین مثالها هستند. بسیاری از مردم بر این باورند که اقتضائات نظامی در زمان جنگ سبب اختراع ابرماشین های محاسبه گر برای شکستن رمزهای مخابراتی دشمن شده است اما جانسون تاریخ اختراع کامپیوترها را بسیار دورتر می برد و معتقد است که نخستین ماشین های حسابگر با قابلیت برنامه ریزی مربوط به تولید موسیقی بود یعنی دستگاه هایی که برنامه ریزی می شدند تا در یک بازه زمانی محدود یک ردیف از نوت های موسیقی را بنوازند. این دستگاه ها قریب به 700 سال در بین اهالی موسیقی کاربرد داشتند و لزوما در نتیجه یک نیاز حیاتی اختراع نشده بودند.
هنوز هم وجود دستگاه های قابل برنامه ریزی موسیقی به تولیدات و اختراعات مهم و بزرگی برای تمدن انسانی انجامیده اند. جانسون معتقد است وجود اوقاتی برای تفکر آزاد و تخیل و بازی چه در محیط آموزشی و چه در محیط کار، فضایی را برای به جریان افتادن ایده ها و افکار نو به وجود می آورد که ممکن است سرچشمه اختراعات و کشفیات مهم و قابل توجهی برای جامعه بشری باشند.
گذشته از اینکه در عمل تا چه میزان داشتن اوقات آزاد، بتواند در سرنوشت جوامع بشری موثر باشد، در زندگی فردی هر انسانی، داشتن اوقاتی که بتواند فارغ از نظم و دیسیپلین آموزشی، به کند و کاو در طبیعت، جستجو در افکار و آراء خود و دیگران و همچنین رویاپردازی بپردازد می تواند ذهن را از فشار قواعد از پیش تعیین شده آزاد نماید و به او فرصت گشت و گذار آزاد دهد.
در مورد کودکان هر چه فرصت بیشتری برای بازی فراهم شود، به همان میزان خلاقیت آنها افزایش می یابد. هر کودکی حق دارد در طول برنامه روزانه خود، اوقاتی را برای بازی آزاد داشته باشد. این فرصت می تواند از طریق بازی آزاد با وسایل ساده فراهم شود. به طور کلی گفته می شود هر چه وسایل بازی ساده تر باشند، قوه خلاقیت و تفکر کودکان شکفته تر می گردد. کودکان از طریق بازی آژاد با وسایلی که خود می توانند با تخیل خود به هر شکل ممکن از آن استفاده کنند و همچنین از بازی با کودکان دیگر بسیار بیشتر و عمیق تر از زمانی می آموزند که وقتشان را صرف یک برنامه با قاعده و قوانین مشخص و غیر قابل انعطاف بگذرانند.
از همین روست که بسیاری از محققان علوم تربیتی کودکان بر این نکته صحه می گذارند که اشباع کردن اوقات فراغت کودکان با انواع کلاسهای فوق برنامه درسی، ورزشی یا هنری، نه تنها موجب خستگی ذهن و بدن کودکان می شود بلکه در دراز مدت سبب افت میزان خلاقیت آنها شده و حتی موجب دلزگی می شود. بنابراین شاید اگر از این مقال یک توصیه بیرون بکشیم همانا اختصاص زمان بیشتر برای بازی آزاد کودکان است فارغ از هر قاعده و نظم و برنامه از پیش تعیین شده.
