هنوز بسیارند افرادی که تکالیف هفتگی را مخصوص پایه های درسی پائین تر می دانند و فکر می کنند ارزشیابی دانشجویان در آموزش عالی بر پایه امتحانات یا پروژه ها است. این در حالی است که حتی در مقطع دانشگاه نیز می توان به طور موثری از تکالیف هفتگی برای رصد مرتب پیشرفت درسی دانشجویان استفاده نمود.
مزایای استفاده از تکالیف هفتگی
- تکالیف هفتگی، دانشجویان را به طور مرتب در طول هفته با مباحث درسی درگیر می کنند و تخمین دقیق تری از میزان ساعات صرف شده برای مطالعه و یادگیری درس در اختیار مدرسین قرار می دهند.
- تکالیف هفتگی امکان ارزیابی میزان پیشرفت تحصیلی دانشجویان را به طور مستمر فراهم می آورند. وقتی دروس، صرفا به امتحان متکی نبوده و دارای تکالیف هفتگی باشند، استاد می تواند قبل از آنکه دیر شود، نقاط قوت و ضعف دانشجویان را شناسایی کرده و آنها را برای غلبه بر چالشهایی که در یادگیری دارند، راهنمایی نماید.
- تکالیف هفتگی امکان دریافت بازخورد سریع و مستمر را برای دانشجویان فراهم می کنند. معمولا در کلاس های درسی دانشگاهی ارتباط اندکی بین استاد و دانشجویان وجود دارد. این ارتباط معمولا یا تنها از طریق سوال و جواب در کلاس درس و یا حداکثر از طریق عملکرد دانشجو در امتحانات است. اما تکالیف هفتگی این فرصت را فراهم می کنند که دانشجو در مقاطع زمانی بیشتری از نظرات استاد در مورد کار خود آگاه شود و تعامل بهتر و عمیق تری بین آنها شکل گیرد.
خصوصیات تکالیف هفتگی
در صورتی که استاد با روش های طراحی درس آشنا باشد و از خلاقیت و ابتکار کافی برخوردار باشد، می تواند تکالیفی طراحی نماید که نه تنها جنبه آموزشی و یادگیری بالایی داشته باشند بلکه شوق یادگیری و انگیزه تحصیل را در دانشجویان افزایش دهند.
وضوح: تکالیف هفتگی باید به نحوی طراحی شوند که صورت سوال واضح و دستور العمل مشخصی داشته باشند. تکالیفی که به طور مبهم ارائه می شوند، دانشجو را دچار سردرگمی نموده و بار یادگیری را کاهش می دهند.
تنوع: گرچه می توان برای یک درس، تکالیف هفتگی یکسان و مشخصی را تعیین نمود به طوری که سیکل واحدی از اول تا پایان ترم طی شود و دانشجو با یک برنامه مشخص و تکرار شونده رو به رو شود و احساس اعتماد و امنیت خاطر نماید اما طراحی تکالیف متنوع و درگیر کننده، دانشجو را هر هفته به چالش گرفته و او را با نکات و مسائل جدیدی درگیر می سازد و در بلند مدت برای او خوشایندتر است. برای مثال خلاصه کردن مطالب درسی گرچه یکی از تکالیف معمول و آموزنده به شمار می رود ولی اگر هر هفته تکرار شود، باعث خستگی و دلزدگی می شود. بنابراین می توان انواع فعالیت های متنوع را به عنوان تکالیف در درس قرار داد برای مثال از خلاصه نویسی، مصاحبه، بازدید و گزارش نویسی، تحقیق انفرادی، مقاله نویسی و غیره نیز استفاده نمود.
منطبق بودن با اهداف درس: شایسته است که تکالیف درس مبتنی بر اهداف آموزشی باشند در آن صورت دانشجویان با میل و رغبت بیشتری مایل به انجام صحیح تکالیف می شوند. برای مثال در صورتی که هدف درس پرورش قابلیت تفکر انتقادی است، تکالیف خلاصه نویسی نمی تواند کاملا منتج به نتیجه مطلوب شود و بهتر است تکالیف به نحوی طراحی شود که در بطن خود تفکر انتقادی را تمرین نموده و افکار و پیش فرض های دانشجو را به چالش بگیرد. در مثال دیگری در صورتی که هدف درس کاربرد یادگیری ها در عرصه عمل است، مشخص است که تکالیف درسی به نحوی باید طراحی شود که در عمل، امکان استفاده و کاربرد یادگیری های دانشجو را بسنجد.
تخمین زمانی مناسب: یکی از چالش هایی که ممکن است در طراحی تکالیف درسی با آن مواجه باشیم این است که تکالیف وقتی به مراتب بیشتر یا کمتر از حد مورد نیاز به خود اختصاص دهند. برای مثال ممکن است تکالیف به نحوی طراحی شوند که دانشجو نیازمند صرف وقت زیادی در طول هفته برای انجام آن باشد در حالی که نمره ی اختصاص داده شده به آن فعالیت به میزان نامناسبی، بسیار کم باشد یا بالعکس، انجام تکالیف هفتگی زمان و انرژی کمی را صرف کند اما نمره و وزن زیاد و نامتناسبی در بارم بندی نهایی درس به خود اختصاص دهد. همچنین توجه به تعریف حجم واحد درسی و ساعات متناظر با آن در تخمین زمان انجام تکالیف باید مد نظر قرار گیرد برای مثال در صورتی که در قوانین دانشگاه، حجم واحد درسی به ازای هر واحد، 3 ساعت تعیین شده است (9 ساعت به ازای یک درس 3 واحدی) و دانشجو برای انجام یک تکلیف (اعم از تحقیقی، کاربردی یا نوشتاری) به طور متوسط نیاز به صرف 4 ساعت دارد. این زمان باید از مجموعه ساعات تعیین شده برای حجم کار و مطالعه هفتگی دانشجو کسر شود تا فشار بیش از حدی بر دانشجو وارد نشود و حجم فعالیت های درسی نیز به طور منطقی تر و متعادل تری تعیین گردد.
چالش های طراحی تکالیف هفتگی
طراحی تکالیف هفتگی همیشه آسان نیست و ممکن است با توجه به نوع و شرایط ارائه درس، تعداد دانشجویان و امکانات واقعی استادان متفاوت باشد.
چالش بازخورد و نمره: یکی از مهم ترین نکاتی که در میزان موثر بودن تکالیف نقش ایفا می کند، امکان ارائه سریع و مناسب بازخورد و نمره است. تکالیف هفتگی زمانی بیشترین تاثیر خود را بر یادگیری باقی می گذارند که در یک بازه زمانی محدود و کوتاه، بازخورد و نمره از طرف استاد دریافت نمایند. در غیر این صورت دانشجو ممکن است حتی تا پایان ترم و از دست رفتن فرصت، هرکز متوجه نقاط قوت و ضعف خود نشده و عملا نتواند از تکالیف هفتگی برای ارزیابی میزان یادگیری خود استفاده کرده و نقایص کار را جبران نماید.
چالش تعداد دانشجویان: مشخص است که هر چه تعداد دانشجویان در یک کلاس بیشتر باشد، امکانات عملی آموزش استادان نیز کاهش می یابد. استفاده از تکالیف هفتگی برای کلاس هایی حداکثر با تعداد 20 دانشجو مناسب است اما در صورتی که تعداد دانشجویان به حدود 50 و بالاتر برسد، عملا امکان قرار دادن تکالیف هفتگی و ارائه بازخورد به دانشجویان بسیار سخت می شود از همین روست که نقش استادیاران و همکاران آموزشی درر دروس شاخص تر می شود. اساتید می توانند با تقسیم مسئولیت بین همکاران خود، تصحیح و ارائه بازخورد به تکالیف را در گروه های کوچکتری دنبال نمایند.
یک روش دیگر برای مدیریت کلاس های درس با تعداد بالا این است که از روش های یادگیری مشارکتی استفاده نمود به عبارت دیگر اساتید می توانند تکالیف درسی را به نحوی طراحی نمایند که دانشجویان در گروه های کوچک دو یا چند نفره روی تکالیف کار کنند و از امکان دریافت بازخورد از طرف همکلاسی های خود برخوردار شوند. در این صورت بار آموزش تا حد زیادی از روی دوش استاد برداشته شده و بر دوش خود یادگیرندگان درس قرار گرفته و دانشجویان نقش فعال تری در یادگیری ایفا می کنند.
چالش کلاسهای درس سنتی: استفاده از امکانات آموزش مجازی این فرصت را برای دروس مختلف ایجاد می کند که از تکالیف و فعالیت های یادگیری متنوعی در طول هفته استفاده نمایند اما در کلاس های درسی که به صورت سنتی و چهره به چهره ارائه می شوند، طراحی تکالیف هفتگی کمی با دشواری مواجه است زیرا در صورتی که تکالیف به صورت نوشتاری باشند، استاد ناچار است هر هفته تعداد زیادی از برگه ها را با خود حمل کرده و مورد مطالعه قرار دهد. در این موارد نیز همچون مورد فوق می توان از روش های یادگیری مشارکتی، گروه بندی کلاس به گروه های کوچکتر، استفاده از همکاری سرگروه ها و همچنین طراحی تکالیف کاربردی و عملی در کلاس درس استفاده نمود.
