به دنبال خبر مسرتبخش اعطای جایزه فیلدز به پروفسور مریم میرزاخانی از فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف، نشستی در این دانشگاه برگزار شد تا جایگاه علمی وی مورد بررسی قرار گیرد. در این مراسم که با حضور رئیس دانشگاه و رئیس دانشکده ریاضی و جمعی از استادان و همدوره ای های مریم میرزاخانی برگزار شد، دکتر بیژن ظهوری زنگنه از استادان دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف ضمن اعلام خبر ارتقای رتبه انجمن ریاضی ایران در سطح دنیا افزود: پس ازاعطای مدال فیلدز به این محقق ایرانی انجمن ریاضی ایران در رتبه بندی پنجگانه جهانی با یک رتبه ارتقا از رتبه سوم به چهارم رسید. به این ترتیب با ارتقای رتبه انجمن از این پس تعداد اعضای انجمن نیز افزایش پیدا می کند. کشورهای روسیه، آمریکا، فرانسه، آلمان، ژاپن و چین در رتبه پنجم قرار دارند و این در حالی است که از این پس کشور ما در کنار کشورهای دیگر از جمله استرالیا و سوئیس در رتبه چهارم قرار می گیرد.
ظهوری زنگنه با بیان این که نخستین شکوفه های ریاضی جدید در کشور ما از دوره دارالفنون آغاز می شود، گفت: آن زمان ما ایرانی ها از ریاضی مدرن چیز زیادی نمی دانستیم تا این که چند معلم خارجی به ایران آمدند که به زبان خودشان مباحث ریاضی را تدریس می کردند. یک مترجم معمولی این مباحث را برای دانش آموزان ترجمه می کرد. سال ها طول کشید تا از بین آنها افرادی مانند نجم الدوله توانستند در این رشته تجربه لازم را کسب کرده و به عنوان معلم ریاضی فعالیت خود را آغاز کنند. نجم الدوله کتاب های متنوعی به زبان فارسی برای خرد و کلان نوشته بود و می توان او را از بنیانگذاران آموزش ریاضی جدید در ایران دانست. نظام الدین غفاری از جمله افرادی است که در حوزه ریاضی در خارج از کشور تحصیل کرده بود. او نخستین ایرانی است که مقاله اش در مجلات خارجی چاپ شد. وی در ادامه با توجه به سیر پیشرفت و توسعه ریاضی در ایران افزود: نخستین هدف مطرح در حوزه ریاضی در دانشگاه های ایران به تربیت معلم محدود می شد. اساسا در آن زمان کارهای تحقیقاتی از برنامه های ما نبوده است. شکوفایی ریاضی براساس برنامه های مدرن و انجام کارهای تحقیقاتی در زمینه ریاضی در دانشگاه شیراز به اوج رسید.
دانشگاه صنعتی شریف سال ۱۳۵۰ نخستین دوره کارشناسی ارشد ریاضی را در کشور راه اندازی کرد. چون آن زمان در کشور دوره دکتری نداشتیم انجام کارهای تحقیقاتی در کشور نهادینه نشده بود و تحقیق بیشتر جنبه سرگرمی برای استادن را داشت. بعد از انقلاب دوره های دکتری در دانشگاه های کشور راه اندازی شد. پس از آن از نظر کمی در کارهای تحقیقاتی رشد خوبی را تجربه کردیم اما بتدریج چاپ مقاله به هدف تبدیل شد و کارهای تحقیقاتی که می توانست از نظر کیفی مهم باشد به دست فراموشی سپرده شده است. بنابراین می توان گفت در زمینه ریاضی در مقطع کارشناسی در مقایسه با دیگر کشورها شکاف عمیقی بین ما و آنچه در دنیا می گذرد، وجود ندارد. بخصوص این که در دانشگاه صنعتی شریف دانشجویانی که در زمینه ریاضی قوی یا از المپیادی ها هستند به انتخاب خودشان این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب کرده اند.
استاد دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف ضمن تاکید بر ضرورت انجام تحقیقات واقعی در این حوزه گفت: بیشترین شکاف بین علم ریاضی ایران و دنیا در مقاطع بالاتر از کارشناسی ارشد دیده می شود. معیار واقعی محک زدن علم ریاضی در کشور کنگره بین المللی ریاضی است و بر این اساس باید دیدگاه ها و زمینه هایی که در کنگره بین المللی ریاضی مطرح است را مورد توجه قرار دهیم. ریاضیدانان ایرانی در جایگاه جهانی رتبه خوبی دارند و این نشان می دهد در کشور ما یک بدنه قوی از ریاضیات وجود دارد و ما می توانیم به این سمت و سو پیش رویم که افتخارات بیشتری را در سطح دنیا از آن خود سازیم. موفقیت پروفسور مریم میرزاخانی نشانه خوبی است که می تواند مسیر حرکت ما را برای رسیدن به این هدف تعیین کند.
شبه علم پیامد سیاستگذاری های غیرواقعی است
ریاضیات دانش پایه است و در همه حوزه های مهندسی و حتی دیگر علوم ضرورت استفاده از دانش ریاضی بخوبی احساس می شود. به گفته دکتر رضا روستاآزاد، رئیس دانشگاه صنعتی شریف، وقتی تاریخ علمی کشور را ورق می زنیم، می بینیم که در بعضی دوره ها در زمینه ریاضیات خوش درخشیده ایم و نقش دانشمندان برجسته کشور در رسیدن به این موفقیت ها بی بدیل بوده است. موفقیت امروز مریم میرزاخانی و دریافت مدال فیلدز از سوی یک بانوی ایرانی به این معنی است می توانیم فراتر از چشم انداز بیست ساله، افق های دورتری را نیز در نظر بگیریم.
وی ضمن ضرورت بهره مندی از یک نقشه راهبردی برای حرکت در مسیر توسعه علمی کشور گفت: متاسفانه در دوره های قبلی در ساختار آموزش عالی برنامه مشخصی برای حرکت در مسیر علم وجود نداشته است اما تدوین نقشه جامع علمی کشور توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به این معنی است که از این پس دانشگاه ها می توانند براساس یک برنامه منظم و حساب شده حرکت کنند.
دکتر مرتضی فتوحی، رئیس دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف در این نشست ضمن تاکید بر تاثیر مسیر کودکی و نوجوانی افراد در رسیدن به موفقیت های امروز یادآور شد: نمی توان در کشور فقط به داشتن افراد باهوش و مستعد بسنده کرد بلکه باید مهم تر از آن به ایجاد مقدمات مناسب برای شکوفایی و بالندگی این افراد توجه داشت. اگر مقدمات لازم فراهم نباشد و سیاستگذاری ها در حوزه های علمی بدرستی انجام نشود محصول غیر واقعی ارائه می شود که پیامدهای آن به شکل شبه علم در سطح جامعه دیده خواهد شد.
به گفته فتوحی نبود نگاه عمیق پژوهشی موجب می شود افرادی به شکل غیرواقعی به عنوان دانشمند معرفی شوند که این محصول فرآیند شبه علم در سطح جامعه است. متاسفانه یکی از مشکلات جامعه علمی ما این است که نتوانسته یا نخواسته ایم به عوامل کیفی و واقعی بها دهیم و ناخودآگاه تحت تاثیر تبلیغات، شاهد ظهور پدیده های غیرواقعی هستیم. وی با اشاره به ضرورت واگذاری ارزیابی پدیده های علمی به محیط های علمی تصریح می کند: اگر بخواهیم موفقیت های دیگری مانند دریافت مدال فیلدز توسط پروفسور مریم میرزاخانی را تجربه کنیم باید به همه ابعاد آموزش از سال های قبل از دانشگاه تا مقاطع بالاتر از کارشناسی را مورد توجه قرار دهیم.
ریاضی داستانی است که شخصیت های پیچیده ای دارد
پس از شنیدن خبر موفقیت پروفسور مریم میرزاخانی در کسب معتبرترین جایزه ریاضی جهان یعنی مدال فیلدز، تلاش کردیم هر طور شده گفت وگویی با این محقق ترتیب دهیم اما متاسفانه همان طور که در خبر منتشر شده در وب سایت رسمی دانشگاه استنفورد اعلام شده وی اکنون درخواست مصاحبه با هیچ رسانه ای را نمی پذیرد و مدیر رسانه ای دانشگاه برای رسیدگی به درخواست های مصاحبه با مریم میرزاخانی از سوی دانشگاه معرفی شده که هنوز پاسخی از درخواست مصاحبه ارسالی به ایشان دریافت نشده است. بنابراین تصمیم گرفتیم به ترجمه گزارش منتشر شده در سایت دانشگاه استنفورد و مصاحبه ای که سال ۲۰۰۸ در گزارش سالانه موسسه ریاضی Chennai به چاپ رسیده و بتازگی از سوی گاردین بازنشر شده، بسنده کنیم تا در اولین فرصت بتوانیم گفت وگوی اختصاصی جام جم با نخستین بانوی جهان را که موفق به دریافت جایزه بزرگ فیلدز شده را برای خوانندگان خود منتشر کنیم. جایزه فیلدز برای نخستین بار سال ۱۹۳۶ اهدا شد اما مدتی طول کشید تا این جایزه به طور منظم و هر چهار سال یک بار به ریاضیدانان برتر تعلق گیرد.
مریم میرزاخانی نخستین زنی است که موفق به دریافت این جایزه شده؛ جایزه ای که از آن به عنوان نوبل ریاضی نام برده شده است. میرزاخانی پس از کسب این موفقیت در گفت وگوی اختصاصی با بخش رسانه ای دانشگاه استنفورد اظهار امیدواری کرده این موفقیت بتواند مشوق بزرگی برای ریاضیدانان و دانشمندان زن جوان باشد و معتقد است سال های آینده زنان دیگری هم موفق می شوند چنین جوایز معتبر و ارزشمندی را در حوزه های مختلف علمی از آن خود سازند. این جایزه همزمان با برگزاری کنگره بین المللی ریاضی که در شهر سئول کره جنوبی برگزار شد از سوی انجمن بین المللی ریاضی به چهار برگزیده ای که در حوزه ریاضی دستاورد جدید را به ثبت رسانده بودند اعطا شد.
میرزاخانی دومین نماینده دانشگاه استنفورد است که پس از پائول کوهن (سال ۱۳۴۵) موفق به دریافت این جایزه شده و این افتخار را در کارنامه موفقیت های علمی این دانشگاه به ثبت رسانده است. این جایزه تلاش های ارزشمند مریم میرزاخانی در زمینه هندسه و سیستم های دینامیک بخصوص درک تقارن سطوح منحنی مانند کره، اشیای هذلولی و اجسامی که ساختاری شبیه دونات دارد، است. گرچه زمینه اصلی تحقیقات انجام شده از سوی این محقق ریاضی عمدتا مباحث نظری را در برمی گیرد اما می تواند در حوزه فیزیک و تئوری های مطرح در زمینه کوانتوم هم کاربرد داشته باشد.
به نقل از گاردین، میرزاخانی آرزو داشته روزی نویسنده شود، اما از آنجا که در دوره دبیرستان به حل مسائل و معادلات ریاضی و اثبات قضایای ریاضی علاقه مند شد، تغییر عقیده داد. او بر این باور است ریاضی برخلاف آنچه به نظر می رسد بسیار جالب و سرگرم کننده است و می توان آن را به چیدن قطعات یک پازل در کنار هم یا قرار دادن شواهد موجود در مجاورت یکدیگر برای رسیدگی به یک پرونده جنایی تشبیه کرد. او از دوره نوجوانی با کسب مدال المپیاد بین المللی ریاضی در سال های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ در عرصه های بین المللی قدم گذاشت و سال ۱۳۸۷ پس از فارغ التحصیل شدن از مقطع کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف، در دانشگاه هاروارد ادامه تحصیل داد.
برنده جایزه فیلدز، تحقیق و مطالعه پیرامون موضوعات چالشی در حوزه ریاضی را به گم شدن در یک جنگل بزرگ تشبیه می کند که برای پیدا کردن راه فرار باید از همه آموخته ها و اطلاعاتی که در ذهن دارید استفاده کنید. این بانوی سی و هفت ساله، امروز به عنوان یک استاد برجسته ریاضی موفقیت بزرگی را به نام خود ثبت کرده است. او می گوید ریاضی در حقیقت شبیه به نوشتن یک رمان است. در این داستان شخصیت های مختلفی وجود دارند و شما نسبت به این شخصیت ها شناخت اولیه ای دارید، اما به موازات این که در مسیر پیشرفت داستان قدم برمی دارید متوجه می شوید این شخصیت ها نسبت به آنچه پیش از شروع داستان در ذهن داشته اید تغییر کرده اند. استادان این محقق جوان، جاه طلبی و اعتماد به نفسش در پیگیری دشوارترین مسائل ریاضی را ستودنی می دانند و این در حالی است که وقتی از او می پرسید در رسیدن به موفقیت در حل این مساله پیچیده ریاضی، چه سهمی داشته، سهمش را ناچیز می داند و این نشان دهنده تواضع و فروتنی اوست.
ریاضیدانان از گذشته های دور به دنبال یافتن راهی عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین شکل های هندسی هذلولی بوده اند و مریم میرزاخانی موفق شده است با استفاده از محاسبه عمق حلقه های ترسیم شده روی سطوح هذلولی راه حلی برای این معمای دیرینه بیابد. او همواره در تلاش بوده راه حل مناسبی برای معمای ابعاد گوناگون شکل های غیرطبیعی هندسی بیابد. شکل ظاهری نامنظم اشکال هذلولی برای ریاضیدانان به عنوان یک معمای جدی مطرح است که پروفسور مریم میرزاخانی توانسته با ابتکاری بزرگ و از طریق رسم یک سری از حلقه ها روی سطح این گروه از شکل های هندسی، حجم آنها را محاسبه کند. این همان کار بزرگی است که جایزه معتبر فیلدز را برای این بانوی ایرانی به ارمغان آورده است.
