چند سالی است که در نقاط مختلف برخی مهدکودکها دوربینهای مداربسته کار گذاشته شده و این روند چنان که مشاهده میکنیم رو به افزایش و حتی تسری به مدارس است. تجهیز مهدها به این دوربینها و اعلام آن به والدین در هنگام ثبتنام، از جمله مزایای این مهدها تلقی میشود تا به نوعی خیال والدین را با ثبتنام کودک خود در این مهدها راحت کنند. با این منطق که در طول روز اعمال و رفتار بچهها و همچنین رفتار مربیان با کودکان زیر نظر قرار میگیرد و از سلامت کودک اطمینان حاصل میشود. وجود دوربین همچنین سبب میشود مربیان بیشتر از قبل مراقب رفتارهای خود با کودکان و نوزادان باشند. بر اساس گفته مدیران موافق با نصب دوربینها، آمار بیاخلاقی و بداخلاقیهایی که در گذشته در مهدکودکها وجود داشته، به دلیل وجود این دوربینها بسیار کاهش یافته است.
موافقان این طرح میگویند، این رویه باید در خصوص مدارس مقاطع مختلف نیز در پیش گرفته شود تا ضمن کنترل رفتارهای دانشآموزان در نقاط به اصطلاح کور، شاهد حوادث مختلفی که در طول سال تحصیلی تیتر اخبار میشوند، نباشیم؟ مخالفان نیز عقیده دارند، احساس زیرنظر بودن و کنترل شدن در تمامی ساعات و در زوایای مختلف مدرسه، سلامت روحی و روانی بچهها را تحتالشعاع خود قرار میدهد و ضمن سوق دادن آنها به سمت ظاهرسازی و ریاکاری، از آنها روباتهایی فاقد شیطنتهای کودکانه و رفتارهای طبیعی میسازد.
با دکترفرشاد نجفیپور، روانشناس، در این باره به گفتوگو نشستیم و از مزایا و مضرات این طرح پرسیدیم. نجفیپور با تأکید بر درستی این طرح میگوید: به نظر من، نباید بپرسیم که در کلاسهای درس مدارس دوربین مدار بسته بگذاریم یا نگذاریم؟ باید بپرسیم چرا نباید در کلاسهای درس مدارس دوربین مدار بسته بگذاریم؟ بچهها مهمترین و ارزشمندترین دارایی ما هستند، چرا شش دانگ حواسمان به آنها نباشد؟ آینده نیازمند دانش بچههای امروز است چراکه آنها بزرگان فردای مملکت هستند پس باید نظارت مستقیم بر عملکرد معلمان و اولیای مدارس داشته باشیم و از فناوریهای روز برای کسب نتایج بهتر استفاده کنیم.
البته بیشتر اولیای مدارس و نظام آموزشی در زمینه نصب دوربینهای مداربسته در نقاط مختلف مدارس سخت مقاومت میکنند و راضی به انجام این کار نیستند. به گفته دکترنجفیپور، مقاومت اولیا و معلمان مدارس حاصل شخصی کردن مسائل کاری است که ریشه در خودمحوری فرهنگی و تربیتی ما دارد؛ مگر مدرسه ملک خصوصی است؟ بسیاری از اولیا نگران اتفاقاتی هستند که در مدارس میافتد و گاهی عوارض جسمی و روحی جبرانناپذیری دارد که در این میان عوارض روانی و تربیتی بسیار بسیار سنگینتر است اما چون این موارد در بیشتر اوقات زخمهای ناپیدا هستند ما سالهای سال بعد، سر باز کردنشان را میبینیم و در بسیاری زمینهها به دلیل ترس دانشآموزان از توبیخ شدن یا مورد تحقیر و بازخواست قرار گرفتن اصلاً مطرح نمیشوند و زمانی بر زبان آورده میشوند که دیگر خیلی دیر شده است. این امر در نهایت به کمک مسئولان مدارس هم خواهد آمد زیرا آنها با رصد رفتارهای دانشآموزان در فاصله زمانی کوتاهی میتوانند مانع بسیاری از خطرات و اتفاقات ناگوار باشند؛ جا دارد این نکته را هم یادآوری کنم که دانشآموزان نیز با احساس اینکه تحت نظارت اولیای مدارس هستند، قطعاً بیش از پیش سعی در بهبود رفتارهای خود خواهند کرد.
اما دکترمصطفی فروتن، استدلال خاص خودش را دارد و نظر دیگری ابراز میکند. او معتقد است: وقتی کار به نظارت و کنترل آزمایشگاهی و مشاهده مداوم و مستمر کشیده میشود، رفتار طبیعی از افراد دیده نمیشود و رفتارها به طرف تصنع و ساختگی بودن میل پیدا میکنند؛ زیرا پای یک متغیر مداخله گر در میان است. بر این اساس، فضایی متظاهرانه حکمفرما میشود و اینجاست که دانشآموز دائماً با خود میگوید: «حواست باشه دوربین داره میگیره! دارن منو میبینن و...»
به گفته این روان شناس و پژوهشگر علوم رفتاری، با نصب دوربینهای مداربسته در مدارس، مخفی کاری و پنهانکاری رواج پیدا کرده و دانشآموزان بیشتر در جستوجوی راه فرار و پیدا کردن شگردهای جدید برای شیطنتهای خود خواهند بود. او در خاتمه توصیه میکند: حس ناخوشایند«زیر ذره بین بودن» مداوم کودکان ما تبعات روحی جبرانناپذیری در بزرگسالی آنها خواهد داشت. شکی نیست که روشهای بهتر و تأثیرگذارتری نسبت به نصب دوربین وجود دارد و مطمئناً با آموزشهای فنی و انتقال مهارتهای زندگی کافی میتوان به نتایج مثبت تری دست یافت.