سالها است که بسیاری از مردم و کارشناسان، نگران رویه تک بعدی نظام های آموزشی هستند. به عقیده این افراد، نظام آموزشی بیش از آنکه به زندگی واقعی افراد خدمت کند، صرفا در مسیر انتقال دانش تئوریک قدم بر می دارد. آموزش و پرورش از آغاز تا به انتها، نهادی است برای آموزش مفاهیم، نظریه ها، و به طور کلی رشد شناختی و ذهنی افراد در چنین نظامی جایی برای خلاقیت و آفرینندگی وجود ندارد؛ مهارت های زندگی در دنیای واقعی آموخته نمی شود و دانش آموزان منفعلانه تنها مصرف کننده دانش و آموزش هستند بی آنکه خود نقشی در خلق و ساختن دنیای خود داشته باشند.
در این میان، جنبش بسازیم1 از نیمه دهه نخست قرن بیست یکم، در ایالات متحده امریکا بنا گذاشته شد. این جنبش با این هدف به وجود آمده است، که مردم را از اسیر شدن در دام عصر مصرف گرایی نجات دهد و به آنها مهارت و اعتماد به نفس ساختن آنچه به آن نیاز دارند را ببخشد. این جنبش به برنامه های فراگیر و پوشش رسانه ای گسترده ای که دارد، نهضتی را شروع کرده که به دانش آموزان اعتماد به نفس خلاقیت، آفرینندگی و کلنجار رفتن با محیط پیرامون خود را برای متحقق کردن تخیلاتشان بدهد.
زاک کاپلان2، مدیرعامل فروشگاه اینترنتی محصولات سخت افزار Investables یکی از حامیان این جنبش بر این باور است که در زندگی مدرن که عصر مصرف گرایی شمرده می شود، کمتر کسی است که به فکر ساختن چیزی بیفتد زیرا هر آنچه لازم داریم را به راحتی می توان از یک فروشگاه تهیه کرد و این مسئله به تنبلی ذهنی نسل جدید منجر شده است. به عقیده او به خصوص محصولات دیجیتال و هوشمند، ذهن جوانان را از خلاقیت و آفرییندگی به سمت اعتیاد به بازی های کامپیوتری و پرسه زدن در شبکه های اجتماعی سوق داده و در سال های آینده نتیجه ویرانگر این گرایش بیمارگونه در اقتصاد جهانی روشن خواهد شد. کاپلان این جنبش را کمکی به تحرک ذهنی و عملی جوانان در مسیر رشد خلاقیت و سازندگی می داند.
جنبش بسازیم چگونه عمل می کند؟
جنبش بسازیم، فعالیت گسترده ای دارد یکی از حوزه های کار این جنبش، ورود به مدارس و جای دادن خود در برنامه درسی هفتگی دانش آموزان است. در این حالت، ساعاتی از برنامه درسی هفتگی دانش آموزان صرف پرداختن به پروژه های عملی می شود. این پروژه ها بسته به سن و سال دانش آموزان طراحی می شوند و هدف از اجرای آنها، قرار دادن کودکان در تماس مستقیم با ابزار و ادوات ساده برای ساختن اشیاء و وسایل مختلف است. کودکان در این پروژه ها بدون دخالت بزرگسالان و معلمان، به طور مستقل شروع به کارورزی و کاردستی می کنند. مبدعان این جنبش معتقدند وقتی بزرگساالان پای خود را از مسیر خلاقیت و آفرینندگی کودکان عقب می کشند، عملکرد کودکان به طور چشمگیری بهبود می یابد. کودکان رفته رفته می آموزند که می توانند افکار و تخیلات خود را با استفاده از ابزار و وسایل ساده عملی سازند و آنچه را دوست دارند یا می خواهند، بسازند.
به طور کلی می توان روش جنبش بسازیم را در سه مرحله خلاصه کرد:
مرحله اول:
شروع از نقطه صفر: کودکان می آموزند که اجرای یک ایده را از نقطه صفر آغاز کنند. با یک فکر اولیه شروع کنند و با استفاده از انواع وسایل و ابزاری که در محیطشان یافت می شود، ایده خود را عملی سازند و آنچه می خواستند را بسازند. از آنجایی که طرز تفکر و ایده های افراد مختلف، متفاوت است پس نقطه صفر هر کسی با فرد دیگر متفاوت خواهد بود. بنابراین کودکان برای آغاز پروژه هایشان نیازی نیست خود را با دیگران مقایسه کنند و یا از نقطه واحدی شروع کنند. هر کسی بنابر ایده و روش خاص خود، می تواند عمل کند به این ترتیب اعتماد به نفس کودکان تقویت می شود.
مرحله دوم:
همکاری و تشریک مساعی: در مرحله بعدی، کودکان تشویق می شوند برای اکمال پروژه های خود با یکدیگر همکاری کنند. کودکان می توانند وسایل مختلفی که هر یک ساخته اند را در جهت ایجاد یک پروژه کلی و جامع با هم ترکیب کنند. یا اینکه برای اجرای یک پروژه عملی بزرگ تر و پیچیده تر با یکدیگر همکاری نمایند. هدف از این مرحله، ایجاد حس تعاون و همکاری در دانش آموزان برای استفاده از ظرفیت های مختلف افراد در یک کار تیمی است.
مرحله سوم:
بازاریابی و فروش: جنبش بسازیم، تنها به جهت تقویت خلاقیت و آفرینندگی تشکیل نشده است، یکی از مهم ترین جنبه های فعالیت این جنبش، کمک به مخترعین کوچک برای بازاریابی و به فروش رساندن ایده، طرح و اختراعشان است. کودکان با استفاده از انواع روش هایی که سرپرستان این پروژه به آنها آموزش می دهند و یا امکاناتی که فراهم می کنند، محصولات و تولیدات خود را به معرض فروش می گذارند. هدف از این مرحله کمک به دانش آموزان برای درک این نکته است که اختراع آنها باید در مسیر کاربرد و مفید بودن، حرکت کند و مورد توجه و نیاز دیگران باشد. دانش آموزان می آموزند که کسب درآمد از طریق ساختن و خلق آثار و محصولات خود راه مهمی برای تامین زندگی شخصیشان و همین طور یک فعالیت اقتصادی سودآور به نفع اقتصاد کشور است.
سیلویا که در یازده سالگی یکی از خلاق ترین طراحان جنبش بسازیم بوده به یک چهره شناخته شده در سراسر امریکا تبدیل شده است. او با پیروی از ایده جنبش بسازیم، در سن کم، ایده های ناب خود را پیاده و عرضه کرد و وبسایتی برای معرفی کارهای خود و تشویق سایر کودکان به خلاقیت و آفرینش به راه انداخت به طوریکه حتی توسط باراک اوباما به کاخ سفید دعوت شد و از فعالیت های او تقدیر به عمل آمد. امروزه سیلویا به عنوان نمادی از توانمندی و خلاقیت کودکان در سطح جهان مطرح است.
گستردگی جنبش بسازیم
این جنبش امروزه گسترش زیادی یافته است. از آنجایی که این جنبش تنها مختص کودکان نیست و تمام افراد را از هر سن و سالی به عضویت می پذیرد همینک بیش از 135 میلیون عضو دارد که در سال 2012 بیش از 2 میلیارد دلار به اقتصاد ایالات متحده امریکا کمک کرده اند و به نظر می رسد این رقم تا سال 2020 به حدود 6 میلیارد دلار خواهد رسید. این جنبش علاوه بر امریکا در فراسنه، ایتالیا، نروژ و چندین کشور دیگر توسعه یافته است و شرکت ها، صنایع و کمپانی های بزرگ و نامداری در سراسر جهان از آن جمایت می کنند. از جمله: اینتل3، فورد4، ناسا5، اتمل6، اتودسک7، اوراکل/ جاوا8 و غیره.
