به عنوان والدین، شاید این تنها شما هستید که می توانید در مورد نوع آموزش مناسب فرزندتان قضاوت کنید اما برای اینکه بهترین تصمیم را بگیرید باید در مورد سبک های مختلف آموزش اطلاعات بیشتری کسب نمایید. یکی از مشهورترین انواع مدارس در جهان، مدارس مونتسوری هستند که در سراسر دنیا طرفداران بسیاری دارند. نوع آموزش منحصر به فردی که در مدارس مونتسوری ارائه می شود، آن را به یکی از پیشرو ترین مراکز آموزشی جهان تبدیل کرده است. گرچه آموزش به سبک مونتسوری، از پیش دبستان تا پایان دبیرستان، ادامه دارد، اما در ایران، به سبب وجود آموزش متمرکز دولتی، چندان جایی برای نشو و نمای سایر انواع مدارس وجود ندارد از این نظر فعلا، آموزش به روش مونتسوری تنها در سطح پیش دبستان پذیرفته و اجرا می شود.
مدرسه مونتسوری چیست؟
ماریا مونتسوری1، بنیان گذار روش مونتسوری، یک پزشک ایتالیایی در آغاز قرن بیستم بود که به آموزش کودکان علاقه زیادی داشت و اولین مرکز آموزشی خود را در یکی از فقیرترین مناطق ایتالیا پایه گذاری کرد. او سبک آموزشی خود را که بر پایه فلسفه آموزشی جدیدی بنا شده بود بر اساس نیازهای منحصر به فرد هر کودک و با استفاده از انواع ابزار و وسایل کمک آموزشی استوار نمود. مونتسوری، ذهن کودک را ظرف خالی که باید توسط معلم پر شود نمی دید ، او کودک را عضو فعال یادگیری با شوق با پیشرفت و آموزش می دانست که خودش حتی در کمترین سن و سال قادر به قبول مسئولیت یادگیری خویش است. معلم در فلسفه آموزشی مونتسوری نقش تسهیلگر یادگیری را دارد و کمک می کند که کودک خود به کشف جهان و روابط حاکم بر آن بپردازد و خود آنچه را دوست دارد و لازم است، بیاموزد. برنامه درسی مونتسوری، تنها بر مواد درسی شناخته شده استوار نیست بلکه طیف وسیعی از فعالیت ها را از آشپزی و نظافت گرفته تا ورزش و هنر و از تاریخ و جغرافیا گرفته تا ریاضی و علوم را در بر می گیرد.
ویژگی های پیش دبستانی به روش مونتسوری
بر مراحل کلیدی رشد متمرکز است: برنامه درسی مدارس مونتسوری بر اساس الگو رشد و نیازهای خاص هر مقطع سنی، تنظیم می شوند به این ترتیب برای کودکان 3 ساله، برنامه درسی شامل کمک به رشد ماهیچه های بزرگ و مهارت های زبان آموزی است. در سن 4 سالگی، برنامه درسی بر رشد حسی- حرکتی، حرکت ماهیچه های کوچک و انجام فعالیت های روزانه مثل لباس پوشیدن، نظافت و بهداشت، و هنر و کاردستی است. برنامه درسی کودکان 5 ساله نیز شامل فعالیت های اجتماعی، آشنایی با موضوعات روزمره، مناسبت ها، و مهارت های ارتباطی است.
بازی های مشارکتی را تشویق می کنند: از آنجایی که معلم مسئول اداره کلاس نیست، کودکان خود را در اداره کلاس سهیم و شریک می دانند با کمک یکدیگر، به کشف و بازی می پردازند و برای انجام کارهای گروهی با هم همکاری می کنند. احترام متقابل به یکدیگر و ایجاد حس همکاری و تعاون جزو اهداف مدارس مونتسوری است.
آموزش کودک-محور است: این کودک است که محور همه چیز است. نیازها، شخصیت و علایق کودک برنامه آموزشی منحصر به فردی را می طلبد که لزوما نباید با دیگران یکسان باشد. هر کودکی بر طبق نیازها و علایقش می تواند به فعالیت های دلخواه بپردازد و تا هر زمان که دوست دارد، در یک فعالیت دلخواه باقی بماند.
کودکان به طور طبیعی انضباط شخصی را می آموزند: از آنجایی که کودک برنامه درسی خود را طراحی می کند و فعالیت های مورد نظرش را انجام می دهد، به زودی مسئولیت اقدامات و یادکگیری خود را هم می پذیرد. مشروط به اینکه به قوانین کلی کلاس احترام بگذارد می تواند برنامه خودش را تنظیم کند و وابستگی او به دیگران کم شده و استقلال رای پیدا می کند.
محیط آموزشی، نظم را نهادینه می کند: نظم و انضباط اساس مدارس مونتسوری است. هر وسیله ای جایی دارد و هر کاری در محیط مخصوصی انجام می شود. از این نظر کودک به زودی می آموزد که مکان بازی کردن با اسباب بازی متفاوت از محیط نقاشی است و هر وسیله ای بعد از استفاده باید سر جای خودش قرار بگیرد. بچه ها مسئول نظافت کلاس، و جمع کردن وسایل بازی خود هستند.
معلم به عنوان تسهیل گر یادگیری عمل می کند: معلم در روش مونتسوری، تدریس نمی کند، چیزی را یاد نمی دهد بلکه یک راهنمای تسهیل گر در کنار کودک است به او کمک می کند که خودش راهش را بیابد، کودک خود پاسخ سوالاتش را پیدا می کند، نیازهایش را رفع می کند و فعالیت ها را به روش خود و با هر سرعتی که دوست دارد انجام می دهد معلم تنها نقش تسهیلگر و همراه دارد.
فعالیت های آموزشی، خلاقیت را تشویق می کنند: کلاس های مونتسوری احتمالا بیش از هر نوع روش آموزشی دیگر مدافع نقش خلاقیت در آموزش هستند. کودکان آزاد هستند که خود قوانین بازی و یادگیری را برای خود تعریف کنند. نفس عمل و فعالیت، هدف است و رسیدن به نتیجه مطلوب از پیش تعیین شده، مد نظر نیست از این نظر کودکان می توانند آزادانه بازی و نقاشی کنند. آزادانه به خلق و کشف محیط خود بپردازند. پرورش خلاقیت، از اهداف روش مونتسوری است.
مهارت های خاص به طور موثرتری آموخته می شوند: دکتر آنجلینا لیلارد2، پژوهشگر دانشگاه ویرجینیا در تحقیقی که در سال 2006 در یکی از مجلات معتبر علمی منتشر کرد، نتایج بررسی خود را از مدارس مونتسوری ارائه داد در این تحقیق، او ثابت کرد که کودکان مدارس مونتسوری در 5 سالگی نسبت به سایر کودکان، مهارت های ریاضی و زبان آموزی بیشتری دارند. کودکان 12 ساله مدارس مونتسوری نیز نسبت به سایر کودکان در مدارس عادی از نظر مهارت های ریاضی و زبان آموزی و نیز مهارت های اجتماعی و ارتباطی به طور واضحی نمرات بالاتری در آزمون ها به دست می آوردند.
سیستم آموزشی مطابق با نیازهای منحصر به فرد کودک است: از آنجایی که روش مونتسوری، کودک محور است. کودک در مرکز برنامه درسی قرار دارد او است که برنامه درسی را مطابق با توان، نیازها و علایق خود می چیند. می تواند سرعت یادگیری مطالب جدید را کم و زیاد کند. روی مباحث مورد علاقه اش بیشتر تمرکز کند و از فعالیت هایی که دوست ندارد، به سرعت بگذرد. کودک مجبور نیست خود را با دیگران تنظیم کند.
آموزش عینی و محسوس است: آموزش در روش مونته سوری بیشتر بر پایه کار با عینیات و محسوسات است. کودکان کمتر نیاز به یادگیری مباحث انتزاعی دارند آنها با استفاده از انواع ابزار و وسایلی که به طور دقیق برای تقویت مهارت های مختلف طراحی شده اند، کار کرده و مباحث ریاضی، علوم و زبان را می آموزند. استفاده از حس لامسه در کنار سایر حواس، به کودک کمک می کند درک همه جانبه و بهتری از مسائل پیرامون خود بیابد و کمتر فراموش کند.
درست است که مدارس مونته سوری، طرفداران بسیاری در سراسر جهان دارند اما همچنان انتقاداتی نیز از طرف کسانی که نگران کیفیت آموزش در این مدارس هستند، وجود دارد. اما با این وجود به نظر می رسد روش مونتسوری دست کم در مقطع پیش دبستان، به کودکان کمک می کند، مستقل، منظم، با انگیزه و خلاق تربیت شوند صرف نظر از اینکه در آینده وارد مدارس مونته سوری می شوند و یا به مدارس عادی می روند، آموزش مونتسوری به کودکان شخصیت و هویت مستقل می دهد و به تفکر خلاق و آموزش همه جانبه کودک اهمیت می دهد.
***
1. Maria Montessori
2. Dr. Angeline Lillard
