تاثیرات رقابت به یکی از مباحث چالش برانگیز علم روانشناسی تبدیل شده است و هریک از ما اصطلاحاتی مانند رقابت سازنده به گوشمان خورده است. ولی آیا رقابت می تواند سازنده باشد؟ رقابت یکی از عوامل مهم از بین برنده اعتماد به نفس است. هرچه بیشتر بخواهیم کودکانمان احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند، باید کمتر آنها را در معرض موقعیت هایی که رقابت ایجاد می کنند قرار دهیم. زیرا رقابت اعتماد به نفس را مشروط و وابسته به شرایط معینی می کند. موفقیت فرد وابسته به تعداد افرادی می شود که مغلوب شده اند. پیروزی برای لحظات کوتاهی احساس خوبی به فرد می دهد، ولی نیاز بنیادین به امنیت و شایستگی را رفع نمی کند. از این گذشته، هرچه بیشتر رقابت کنیم، بیشتر به این روند معتاد می شویم. یعنی برای حفظ احساس خوب پیروزی بیش از پیش به رقابت دست می زنیم.
نکته دوم اینکه پیام اصلی تمام رقابت ها یک چیز است: بقیه افراد موانعی هستند که باید برای موفقیت فردی بر آنها فائق آمد. رقابت برای برنده دشمن درست می کند، و برای بازنده تحقیر در پی دارد و خصومت و بدگمانی را بین افراد ترویج می دهد. تحقیقات نشان داده است که ساختارهای رقابتی بخشش، همدلی، درنظر گرفتن نیاز دیگران، ، سلامت ارتباطات و اعتماد را کاهش می دهد.
نکته سوم اینکه پیشرفت فردی نه تنها احتیاجی به رقابت ندارد، بلکه معمولا نبود آن را می طلبد. رقابت احتمال همکاری بین اعضا که باعث ارتقا یادگیری می شود را کاهش می دهد و ایجاد اضطراب می کند. هم چنین باعث می شود فرزندانمان پیروزی یا شکست خود را به عواملی که در کنترلشان نیست مربوط سازند. زیرا پیروزی افراد بستگی به شکست دادن دیگران دارد و نه صرفا تکامل توانایی های شخصی.
برخی افراد اثرات مخرب رقابت را قبول دارند، ولی اصرار می ورزند که با ایجاد محیط رقابتی به کودکانشان خدمت کرده اند، زیرا آنها را برای رقابت هایی که در آینده در جامعه با آن مواجه خواهند شد آماده می سازند. در پاسخ به این نظریه پنج مورد زیر قابل تامل است:
1. در جامعه کنونی، فرزندان ما به میزان کافی در معرض رقابت های اجتماعی قرار می گیرند. آنچه که آنها واقعا نیاز دارند تجربه ساختارهای متفاوتی است که به آنان کمک کند فراتر از فرهنگ رقابتی غالب در جامعه بنگرند.
2. آشنا کردن کودکان با تاثیرات رقابت شاید ایده خوبی باشد، ولی صحبت و تحلیل موضوع رقابت با غرق شدن در آن بسیار متفاوت است. همانند این می باشد که به کودکانمان در مورد ادیان مختلف بیاموزیم یا اینکه آنها را مجبور کنیم افراد مذهبی باشند. تحلیل و بررسی مفهوم رقابت شبیه مورد اول است، ولی تجربه عملی رقابت بیشتر شبیه مورد دوم می باشد.
3. این تصور که برای آماده کردن فرزندانمان برای مواجهه با تجربیات سخت آینده باید آنها را در معرض تجربیات ناخوشایند قرار دهیم همانند این می باشد که چون محیط سرشار از مواد سرطان زا است، باید کودکان در معرض هر چه بیشتر عوامل سرطانی قرار بگیرند. در حقیقت، مزایای روانی تحربه شکست زیاد از حد بزرگ جلوه داده شده است.
4. حتی اگر برخی تجربیات شکست مفید باشند، بهتر است بخاطر داشته باشیم شکست احتیاجی به بازنده بودن ندارد، همان گونه که موفقیت احتیاجی به برنده شدن بر دیگران ندارد. تا آنجایی که تحقیقات نشان می دهد، شواهدی وجود ندارد که شکل زهرآگین شکست که از مغلوب شدن توسط دیگران بوجود آمده مزیت روانی داشته باشد. عدم موفقیت تنها زمانی می تواند یک تجربه مثبت باشد که ناشی از نرسیدن به معیارهای استاندارد یا انتظارات شخصی باشد.
5. و در انتها، اگر می خواهیم فرزندانمان برای تجربیات رقابت جویانه در آینده آماده باشند، باید آنها را آماده سازیم تا چنین شرایطی را به درستی ارزیابی کرده، و در صورت لزوم تغیییر دهند.
ترجمه و اقتباس از:
