این شبکه در سال 1953 به منظور انجام و هدایت فعالیت‌ها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در خصوص بهبود كیفی آموزش به ویژه ابعاد فرهنگی و اخلاقی مربوط به آموزش از طریق توسعه رویکردها، روش‌ها و داده‌های مؤثر آموزشی تشکیل شد. اکنون 7900 نهاد آموزشی از 176 کشور جهان در این شبکه عضویت دارند. اعضای این شبکه شامل مدارس کشورهای عضو یونسکو از سطوح ابتدایی تا متوسطه و نهادهای مربوط به معلمان و حوزه‌های مختلف آموزشی در سطوح رسمی و غیررسمی‌اند. شبکه مدارس مرتبط با یونسکو طرح‌هایی را در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی با موضوع‌هایی مانند صلح، حقوق بشر، حفظ میراث طبیعی و جهانی، گفت‌وگوی بین فرهنگی، حفظ محیط زیست، آموزش بازدارنده در برابر مواد مخدر و ... اجرا می‌کند و سطح دانش و درک دانش‌آموزان را در باره مسئولیت‌‌های یونسکو و مسائل و موضوعات روز جهانی ارتقا می‌بخشد. به دلیل تبادل اطلاعات و مراودات منطقه‌ای و بین‌المللی معلمان و دانش‌آموزان این شبکه، به فرصت‌های متعددی از کار و مطالعه، فراتر از نهاد مدرسه و کلاس خود دست می‌یابند و با رویکردها، روش‌ها و داده‌های آموزشی جدید در چارچوب آموزش کیفی همگانی آشنا می‌شوند. دانش‌آموزان از طریق همكاری و همفكری، تجربیات و آگاهی‌های خود را افزایش می‌دهند تا به ساختن جهانی با صلح و امنیت بیشتر كمك كنند.
کمیسیون ملی یونسکو - ایران مسئولیت ایجاد و نظارت بر شبکه مدارس مرتبط با یونسکو را در کشور بر عهده دارد. اداره آموزش کمیسیون ملی یونسکو با تشکیل کمیته‌ای مشورتی در این خصوص، ایجاد این مدارس و فعالیت‌های آنها را در کشور مدیریت، نظارت و ارزیابی می‌كند و هماهنگی‌های لازم را برای ارتباط آنها با سایر اعضای شبکه در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی به عمل می‌آورد.
لازم است ذكر شود که سابقه تشكیل مدارس مرتبط با یونسکو در ایران به اواخر سال 1381 بر می‌گردد كه مكاتبات و هماهنگی‌ها و تبیین ضرورت ایجاد شبكه‌ای از این مدارس در کشور از سوی نمایندگی ثابت جمهوری اسلامی ایران در یونسكو و كمیسیون ملی یونسكو، با دفتر همكاری‌های علمی و بین‌المللی وزارت آموزش و پرورش انجام شد و در نهایت با تصویب وزیر وقت آموزش و پرورش در سال 1382، هجده باب مدرسه در سطح كشور (ده مدرسه در تهران، دو مدرسه در استان اصفهان، دو مدرسه در استان آذربایجان شرقی، دو مدرسه در استان خراسان و دو مدرسه در استان فارس) به شبكه مدارس مرتبط با یونسكو پیوست و سپس این مدارس به یونسكو معرفی شد.
در این مدارس، ضمن آموزش مفاهیمی مانند صلح و تفاهم در سطح ملی، محلی و بین‌المللی، احترام متقابل، پرهیز از خشونت، شناخت حقوق خود و رعایت حقوق دیگران، حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی، تشنج‌زدایی و حل مسائل از راه‌های صلح‌آمیز، مبارزه با فقر و بی‌سوادی، حفظ هویت فرهنگی و توسعه پایدار، دانش‌آموزان با كمك مربیان، چكیده آموخته‌هایشان را در قالب طرح‌های كوچك به صورت فعالیت‌های فوق برنامه به اجرا می‌گذارند.
پایگاه اطلاعاتی مدارس مرتبط با یونسکو:
www.unesco.org/education/asp
اسامی مدارس مرتبط با یونسكو در ایران
تهران
1- دبیرستان هاجر
2- دبیرستان امام مهدی
3- مدرسه ابتدایی عدالت
4- مجتمع آموزشی شهید مهدوی
5- مدرسه راهنمایی دكتر محمود افشار
6- دبیرستان شهید ایرج رستمی
7- مدرسه ابتدایی ایمان
8- دبیرستان نیكان
9- مدرسه راهنمایی شهید مطهری
10- مدرسه راهنمایی محمد عاصمی
اصفهان
1-دبیرستان محبوبه دانش
2-مدرسه راهنمایی شهید اژه ای
مشهد
1- دبیرستان آینده سازان
2- دبیرستان شهید هاشمی نژاد
شیراز
1- دبیرستان حضرت معصومه
2- مدرسه راهنمایی آصف
تبریز
1- مدرسه راهنمایی قدسیه
2-دبیرستان فرهنگ
