امروزه زندگی بسیاری از خردسالان را تکنولوژی هایی از قبیل لپ تاپ، تبلت، تلفن های هوشمند و غیره پر کرده اند. این ابزارها، کاربرد آموزشی نیز پیدا کرده و از انواع بازی های هوش، سرگرمی، آموزش زبان و ریاضی و پر شده اند. اما کارشناسان امور تربیتی هنوز بر این باورند که هیچ چیزی نمی تواند جای بازی کودک با ابزارهای ساده را در دنیای واقعی بگیرد. دنیای واقعی، هنوز بسیار قدرتمند تر از دنیای مجازی بر فعالیت های ذهنی و رشد هوشی کودکان موثر است. بازی با اسباب بازی ها و وسایل هندسی ساده، بیشترین تاثیر را بر رشد ذهنی کودکان دارد.
یکی از مهم ترین، ویژگی هایی که بازی در دنیای واقعی فراهم می کند، رشد تفکر فضایی است. بازی با وسایل واقعی، لمس اشیاء و حرکت در بین سطوح مختلف، درک سه بعدی از جهان را برای کودکان نو پا فراهم می کند. تفکر فضایی در تمام دوران رشد ذهنی، یکی از مهم ترین مولفه های درک و فهم و هوش به شمار می رود . پژوهشگران دانشگاه واشینگتن در تحقیقی که در سال 2012 منتشر کردند اعلام نمودند که کودکان یک و نیم ساله تا دو و نیم ساله ای که در طول روز با مکعب های حروف بازی می کردند، رشد زیادی را در آموختن زبان نشان دادند. در سال 2012 نیز تحقیق دیگری بر نقش مکعب های حروف بر رشد زبانی و تمرکز خردسالان1، انجام شدو به این نتیجه رسید کودکانی که با این وسایل بازی می کرده اند نمرات بالاتری را در شاخص های پیشرفته زبان به دست آورده اند.
میشل گریسون2، یکی از محققین این پژوهش بر این باور است که چند دلیل برای این موضوع وجود دارد اول اینکه کودکانی که با مکعب های رنگی حروف بازی می کنند معمولا والدین را در کنار خود دارند. والدین این کودکان در هنگام بازی با آنها همراه هستند، کنارشان می نشینند و در چیدن و پیدا کردن حروف به آنها کمک می کنند. صرف همراهی و حرف زدن با کودکان، نقش بسیار موثری را در تقویت بنیه زبانی کودکان دارد. در این زمینه پژوهش های دیگری نیز وجود دارد که روشن کرده اند کودکانی که به جای بازی با وسایل واقعی، وقت خود را صرف دیدن تلوزیون یا بازی با ابزارهای الکترونیکی می کنند، توان کمتری در گوش دادن به سخنان والدین و توجه به صحبت های آنان دارند. این کودکان معمولا هنگام بازی با ابزارهای هوشمند، تنها رها می شوند و تمام تمرکز خود را روی بازی قرار می دهند و توجهی به اطراف خود ندارند. این عدم ارتباط با محیط، یکی از عوامل به تاخیر انداختن رشد ذهنی و اجتماعی کودکان و به خصوص تاخیر در رشد زبانی کودکان است.
در تحقیقی دیگری که در سال 2011 در مجله، ذهن، مغز و آموزش3 منتشر شد، پژوهشگران عنوان کردند کودکانی که هنگام بازی با والدین خود همراه هستند و با ابزار های ساده بازی می کنند بیشتر از کودکانی که با ابزارهای هوشمند بازی می کنند کلماتی مانند"بالا"، "زیر"، "کنار" و غیره را از والدین خود می شنوند و درک این کلمات، به رشد تجسم فضایی و تفکر سه بعدی آنها کمک شایانی می کند.
اما قطعا دنیای امروز ما نمی تواند بدون وجود و حضور ابزارهای هوشمند و تکنولوژی های دیجیتال کامل باشد. زندگی کودکان نیز از این قاعده مستثنا نیست بنابراین تنها راز موفقیت، حفظ تعادل بین دنیای واقعی و دنیای مجازی است.برای حفظ این تعادل این چند راهکار به شما کمک می کند:
- نگران نباشید. اولین گام این است که خود را از فشار و استرس ناشی از جا ماندن از قافله علم و تکنولوژی دور نگه دارید. ممکن است شما تحت فشار زیادی از طرف اطرافیان یا رسانه ها و جامعه باشید تا آخرین ابزارها و تکنولوژی ها را برای خود و فرزندتان فراهم کنید و مدام نگران باشید که نکند در حق او کم کاری یا اهمال کرده اید و فلان ابزار را برای او تهیه نکرده اید. به خود اطمینان داشته باشید آنقدر که زندگی واقعی به کودک شما کمک می کند هیچ کدام از ابزارهای دنیای مجازی، این خلاء را پر نخواهد کرد. به میزان لازم و کافی از فناوری استفاده کنید ولی نگران جاماندن و عقب افتادن از دیگران نباشید.
-
- کودکان را همراهی کنید. بازی در دنیای واقعی به خصوص اگر کودک شما تک فرزند باشد، بهتر است همراهی والدین را در پی داشته باشد. کودکان وقتی بزرگتر ها با آنها بازی می کنند، از بازی بیشتر لذت می برند احساس با هم بودن و اهمیت داشتن می کنند و فرصت بیشتری برای تعامل و گفتگو بین والدین و کودکان فراهم می شود. این امکان گفتگو، به رشد مهارت های اجتماعی و زبان آموزی کودکان کمک شایانی می کند.
-
- محیط را غنی کنید. باید اطراف کودک مملو از محرک های ذهنی و عاطفی باشد. لازم نیست تمام اسباب بازی های دنیا را برای او بخرید کافی است محیط را برای او غنی کنید کیفیت مهم تر از کمیت است. اسباب بازی های گران قیمت و پیچیده به درد کودک شما نمی خورد زندگی او را با وسایل هندسی ساده، حجم ها ، لگوها، آجرهای خانه سازی، و چیزهای ساده ای از این قبیل پر کنید. پازل ها و جورچین ها، استوانه ها و مکعب ها، توپ و چرخ بهترین وسیله بازی کودکان هستند ونه تنها قوه خلاقیت آنها را بالا می برند، به رشد ذهنی و تجسم فضایی آنها نیز کمک می کنند.
-
- اهمیت بازی را درک کنید. مطمئن باشید که بازی، مهم ترین کاری است که هر کودکی باید انجام دهد. هیچ کلاس آموزشی، ابزار آموزشی و چیزهای دیگر نمی تواند اهمیت ساعات بازی آزاد کودکان را در یک محیط امن و غنی پر کند. کودکان به ساعات بازی نیاز دارند که به طور آزادانه و خلاق به تجربه دنیای اطراف خود مشغول باشند. به جای ثبت نام کودک در کلاس زبان و یا نقاشی، او را با مکعب ها و پازل های اعداد و حروف، شکل های رنگی و جعبه گواش و قلمو سرگرم کنید.
-
- در بازی کودکان مداخله نکنید. بگذارید کودکان آزادانه بازی کند برای آنها قوانین وضع نکنید بازی آنها را شکل ندهید. بگذارید آنها هر طور که دوست دارند و با هر قانونی که دوست دارند بازی کنند. قوانین شما، مناسب خود شما است و نه ذهن خلاق کودک. شما بازی را رهبری نکنید بگذارید کودکان به شما بگویند که در این لحظه چه کاری باید انجام شود.
****
1. Effect of Block Play on Language Acquisition and Attention in Toddlers
2. Michelle Garrison, Ph.D
3.The journal Mind, Brain, and Education
